This dictionary is an improved version over the print version (expanded, errors corrected, new features continually being added) published by Asian Educational Services, New Delhi in 2002.
You are welcome to add. BUT PLEASE DO NOT DELETE entries until you are absolutely, positively SURE a mistake has been made and needs to be corrected.
PLEASE do not delete entries or their meanings simply because you personally did not agree with the meaning given there. Thanks
American spelling is used throughout.
There is no clearly established, standardized alphabetical order in Telugu. The justification for the scheme used here would be too long for discussion here.
సంకల్పం, saMkalpaM
-n.
--resolve; resolution; a mental decision or commitment to do something.
-- the prolog to many Hindu rituals where the person performing the rite identifies himself/herself by telling the space, time, and genetic coordinates in the universe using the following statement: "అద్యబ్రహ్మణః ద్వితీయ పరార్ధే, శ్వేత వరాహకల్పే, వైవస్వత మన్వంతరే,కలియుగే,ప్రథమపాదే జంబూద్వీపే,భారతవర్షే, భరతఖండే, మేరోర్దక్షిణదిగ్భాగే,కృష్ణా-గోదావర్యోర్మధ్యదేశే, అస్మిన్ వర్తమాన వ్యావహారిక చాంద్రమానేన....సంవత్సరే (ఉత్తర/దక్షిణ) అయనే .... ఋతౌ .... మాసే ....పక్షే ... తిథౌ .... వాసరే ... శుభ నక్షత్రే ... శుభయోగే, శుభకరణే. ఏవం గుణ విశేషణ విశిష్టాయాం,అస్యాం శుభతిథౌ,శ్రీమాన్... గోత్రస్య ..., ధర్మపత్నీ సమేతస్య అస్మాకం సహకుటుంబానాం క్షేమ స్థైర్య ధైర్య విజయ ఆయురారోగ్య ఐశ్వర్యాభి వృద్ధ్యర్థం....
సంక్రమణం, saMkramaNaM
- n. The passage of the sun (or a planetary body) from one sign of the zodiac into another.
-- సూర్యాది గ్రహములు ఒక రాశిని విడిచి మరియొక రాశికి పోవడము.
-- see also సంక్రాంతి;
సంక్షోభం, SaMkshobhaM
-n.
--unrest; disturbance; distress; crisis due to shortage of resources;
సంఖ్య, SaMkhya
-n.
--[math.] number; a sequence of one or more digits;
---అనిష్ప సంఖ్య = irrational number; not a number that can be expressed as a ratio of two integers;
---కరణీయ సంఖ్య = irrational number.
---బేసి సంఖ్య = odd number.
---నిష్ప సంఖ్య = fractional number; rational number.
---సరి సంఖ్య = even number.
---సమ్మిశ్ర సంఖ్య = complex number.
---సంకీర్ణ సంఖ్య = complex number.
సంఖ్యాత్మక, saMkhyAtmaka
-adj.
--numerical;
సంఖ్యాధికత్వం, saMkhyAdhi-katvaM
-n.
--majority; numerical majority; % to e2t
సంఖ్యాశాస్త్రం, saMkhyASAstraM
-n.
--[math.]
--(1) statistics;
--(2) theory of numbers;
సంగం, saMgaM
-n.
--junction; meeting place;
సంగణకం, saMgaNakaM
-n.
--computer;
సంగణీకరించు, saMgaNIkariMcu
-v. t.
--compute; calculate;
సంగడి, saMgaDi
-n.
--(1) couple; pair;
--(2) dumb-bell; a pair of weights used in weight lifting;
సంగడికత్తె, saMgaDikAtte
-n. f.
--friend; girl friend;
సంగడికాడు, saMgaDikADu
-n. m.
--friend; boy friend;
సంగత, saMgata
-adj.
--consistent;
సంగతంగా, saMgataMgA
-adv.
--consistently;
సంగతత్వం, saMgatatvaM
-n.
--consistency;
సంగత్వం, saMgatvaM
- n.
-- attachment; (ant.) నిస్సంగత్వం;
సంగతి, saMgati
-n.
--(1) point; issue; news; event; subject matter; topic; circumstance; message; story; occurrence; knowledge;
--(2) [music] variation in the way different stanzas in a lyric are rendered with varying melodies;
సంగతులు, saMgatulu
-n. pl.
--issues; news items;
సంగమం, saMgamaM
-n.
--union; junction;
---సాగర సంగమం = the place where a river joins the sea.
సంచారం, saMcAraM
-n.
--(1) meandering; touring; traveling; traversing; wandering; roaming;
--(2) [music] meandering into higher notes during the initial phase of a rendition; range;
సంచాలకుడు, saMcAlakuDu
-n. m.
--organizer; convener;
సంచి, saMci
-n.
--(1) bag; sac;
--(2) purse;
సంచిక, saMcika
-n.
--(1) an issue of a periodical; (rel.) సంపుటి = a volume of a periodical. For a monthly periodical, the issue published each month is a సంచిక, and the collection of issues during a year is సంపుటి;
--(2) [comp.] accumulator;
సంజాయిషీ, saMjAyishI
-n.
--explanation; in response to an allegation;
సంజీవని, saMjIvani
- n.
--[bot.] Selaginella bryopteris; A restorative, cordial, reviving medicine, a medicine tending to prolong life, or of sufficient efficacy to raise the dead; This is believed to be the herb that revived Lakshmana in the Indian epic Ramayana; [same as] సంజీవకరణి; see also సంధానకరణి, సౌవర్ణకరణి, విశల్యకరణి;
సంత, saMta
-n.
--(1) farmers market; rows of stalls in a market place on a periodic basis, typically once a week;
--(2) a Vedic lesson;
--(3) unwelcome and nagging disturbance as in వెధవ సంత లాగుంది;
---మైలసంత = fish or meat market.
---మడిసంత = fruit or vegetable market.
సంతర్పణ, saMtarpaNa
-n.
--a feast served on special occasions to large numbers of people;
-- తర్పణము అంటే తృప్తి పరచడం. తర్పణం శ్రద్ధగా చేయడం = సం తర్పణము; అన్న సంతర్పణ అంటే ఎక్కువ మందికి అన్నం పెట్టి తృప్తి పరచడం;
సందేహశీలుడు, saMdEhaSIluDu
- n.
-- skeptic, one who doubts everything;
-- సంశయవాది;
సంధ్య, saMdhya
-n.
--(1) dusk; dawn; the times of day joining sunlight and darkness; (lit.) the junction time;
--(2) religious rites performed at dusk; సంధ్యావందనం;
---ఉషసంధ్య = dawn; ప్రాతఃకాలం;
---సాయంసంధ్య = dusk; సాయంకాలం;
--- సంధ్యాకాలం = సూర్యోదయానికి ముందు 30 నిమిషాల పాటు ఉండే కాలాన్ని సంధ్యాకాలం అంటారు. --- ఉషోదయం = సంధ్యాకాలానికి ముందు 30 నిమిషాలను ఉషోదయం అంటారు.
--- బ్రహ్మముహూర్తం = దానికి ముందు ఉండే 48 నిమిషాల సమయాన్నే బ్రహ్మముహూర్తం అంటారు.
సంధాత, saMdhAta %e2t
-n.
--organizer; one who unites;
సంధానకరణి, saMdhAnakaraNi
--n.
-- a medicinal herb said to have the miraculous property of making torn flesh or broken bones whole; the identity of this is not known at present; [see also] విశల్యకరణి, సంజీవకరణి, సౌవర్ణకరణి;
సంధ్యావందనం, saMdhyAvaMdanaM
-n.
--the prayer offered to the Sun and other elements of nature at dawn and dusk;
సంధ్యారాగం, saMdhyArAgaM
-n.
--redness of the sky at dawn or dusk;
సంధి, saMdhi
-n.
--(1) junction; union;
--(2) a grammatical construct joining two words; euphonic combination;
--(3) truce; pact;
--(4) delirium;
---యుగసంధి = period of transition between two eras.
---త్రికసంధి = a grammatical construct in Telugu and Sanskrit.
సంన్యాసి, saMnyAsi
- n.
-- one who gave up all worldly things; one who gave up attachments to this physical material world;
-- సర్వసంగపరిత్యాగి; see also సన్నాసి;
సంపంగి, saMpaMgi
- n.
-- a fragrant flower;
--- తీగ సంపంగి = a flowering shrub with greenish-yellow flowers; [bot.] Artabotrys hexapetalus;
--- చెట్టు సంపంగి = a flowering tree with greenish yellow scented flowers; [bot.] Canaga odorota;
సంపద, saMpada
-n.
--wealth; resource;
---ఖనిజ సంపద = mineral wealth.
---జల సంపదలు = water resources; నీటి వనరులు;
---సహజ సంపదలు = natural resources.
సంపాదకుడు, saMpAdakuDu
-n.
--editor (of a magazine or newspaper); the editing of a movie is called కూర్పు;
---ఉప సంపాదకుడు = assistant editor.
---సహాయ సంపాదకుడు = associate editor.
సంపాదకీయం, saMpAdakIyaM
-n.
--editorial;
సంపాదన, saMpAdana
-n.
--earnings;
సంపాదించు, saMpAdiMcu
-v. i.
--earn; obtain; procure; get;
సంపుటి, saMpuTi
-n.
--volume of a periodical; same as సంపుటం;
సంభావన, saMbhAvana
-n.
--(1) respect; honor; esteem;
--(2) token of respect; a gift given in recognition of the display of a scholarly talent; see also దక్షిణ;
సంభావ్యం, saMbhAvyaM
-n.
--probable;
సంభావ్యత, saMbhAvyata
-n.
--[math.] probability;
---It is possible that it will rain tomorrow, and I would estimate the probability of rain tomorrow is 46% = రేపు వాన పడే సావకాశం వుంది. రేపు వాన పడే సంభావ్యత 46% వుందని అంచనా వేస్తున్నాను.
సంవిధానం, saMvidhAnaM
-n.
-- (1) technique; (2) constitution; a body of fundamental principles or established precedents according to which a state or other organization is acknowledged to be governed;
సంవిధాన శాస్త్రం, saMvidhAna SastraM
-n.
--technology;
సంస్కరించు, saMskariMcu
-v. t.
--(1) reform;
--(2) cremate a dead body;
సంస్కారం, saMskAraM
- n.
-- doing things well; cultured behavior
సంస్కారాలు, saMskArAlu
- n.
-- the set of things that ought to be done well, according to scriptures;
-- పుట్టినది మొదలు ఆయా వయసులలో మంత్రపూర్వకంగా చేసే క్రియలు సంస్కారాలు. జాతకర్మ మొదలు అంత్యేష్టి వరకూ 16 సంస్కారాలు చేస్తారు. అన్నప్రాశనం, చెవులు కుట్టడం, అక్షరాభ్యాసం, ఉపనయనం, వివాహం, మొదలైనవి సంస్కారాలు;
సంస్మరణ, saMsmaraNa
-adj.
--memorial;
సంస్కృతం, saMskRtaM
-n.
--Sanskrit;
సంస్కృత, saMskRta
-adj.
--polished; cultured;
సంస్కృతి, saMskRti
-n.
--culture; culture of a society;
సంస్థ, saMstha
-n.
--organization; institution; establishment;
సంసారం, saMsAraM
-n.
--the household; family; see also కుటుంబం;
సగం, sagaM
-n.
--half;
---చెరిసగం = half each, the assumption being that there are two people to share.
సగటు, sagaTu
-n.
--average; mean;
సగటు సముద్ర మట్టం, sagaTu samudra maTTaM
-ph.
--mean sea level;
సగుణ బ్రహ్మ, saguNa brahma
- n.
- The Supreme Universal Power that is within the capability of description and understanding, Vishnu, Shiva, Shakti, Rama, Krishna, etc.; see also నిర్గుణ బ్రహ్మ;
సగ్గుబియ్యం, saggubiyyaM
-n.
--sago; tapioca; a grain-like preparation made from the starchy substances found in a variety of palm-like trees such as Metroxylon sagu, M. rumphi, M. leave, (Jatropha family); In India, this is often made from Casava root or Manihot utilissima; (కర్ర పెండలం);
-- [Hindi] sabudana;
సగుణ, saguNa
-adj.
--with qualities; with attributes; with properties;
సగోత్రీయత, sagOtrIyata
-n.
--consanguinity; relationship by descent from the same ancestor; a genetic relationship stretched over many generations; see also రక్తసంబంధం;
సచిత్ర, sacitra
-adj.
--illustrated; with figures;
సచివాలయం, sacivAlayaM
-n.
--secretariat; an office where the offices of ministry are located;
సచివుడు, sacivuDu
-n. m.
--minister; adviser; councilor; secretary;
సచ్ఛిద్ర, sacchidra
-adj.
--perforated; porous;
సజల, sajala
-adj.
--diluted; hydrated; combined with water;
సజ్జ, sajja
-n.
--(1) basket; a basket made of beads or dried seeds; wicker basket;
--(2) ornamental armor;
సజ్జలు, sajjalu
-n.
--spiked millet; [bot.] Penicillata spicata; Holcus spicatus;
-- సజ్జలు బలవర్ధకమైన ఆహారం. సజ్జలతో చేసిన ఆహారపదార్థాలు రుచితో పాటు ఆరోగ్యానికీ మేలు చేస్తాయి; సజ్జలు ప్రాణ్యములని సరఫరా చేసే చక్కటి ఆహారం; వంద గ్రాముల సజ్జలు 378 కేలరీల శక్తిని ఇస్తాయి. వీటిలో ఖటికం, ఇనుము అధికంగా ఉంటాయి. భాస్వరం శాతం అధికంగా ఉన్న సజ్జలు కణాభివృద్ధిలో కీలకపాత్ర పోషిస్తాయి; సజ్జలతో రొట్టె, చపాతీ, దోశ .. ఇలా రకరకాల వంటకాలు చేసుకోవచ్చు.
-- గంటెలు;
సజాతీయత, sajAtIya
-adj.
--kindred; belonging to the same clan;
సడలించు, SaDaliMcu
-v. t.
--loosen; make less tight; unscrew;
సడ్డకుడు, saDDakuDu
- n.
--co-son-in-law; the husband of a man's wife's sister;
-- షడ్డకుడు; షడ్డకురాలు = codaughter-in-law; the wife of a woman's husband's brother;
సతాయించు, satAyiMcu
-v. t.
--bother; torment; irritate; tease;
సత్తా, sattA
-n.
--strength; power; energy;
సత్యాగ్రహం, SatyAgrahaM
-n.
--civil disobedience;
సతీర్థ్యుడు, satIrthyuDu
- n.
-- another student from the same mentor; a fellow disciple who studied at the same teacher at a different time;
-- see also సహాధ్యాయుడు;
సత్తు, sattu
-n.
--pewter; an alloy traditionally composed of 85–99% tin, mixed with copper, antimony, bismuth, and sometimes silver. Copper and antimony act as hardeners while lead is more common in the lower grades of pewter, that gives a bluish tint; Pewter has a low melting point, around మూస:Convert/C, depending on the exact mixture of metals; it was widely used for special purpose cooking vessels in India in the pre-independence era; It probably is not a good idea to use this material for cooking;
---సత్తు రూపాయి = a counterfeit rupee coin.
సదస్యులు, sadasyulu
-n. pl.
--attendees; participants in a conference;
సదా, sadA
-adj.
--always;
సదాపనస, sadApanasa
-n.
--breadfruit tree; a starchy fruit tree found in the Pacific islands; [bot.] Artocarpus altilis;
సదాపాకు, sadApAku
-n.
--garden rue; a strong-scented herb with medicinal properties; [bot.] Ruta chalepensis;
సదిశరాసి, sadiSarAsi
-n.
--[math.] vector; a mathematical quantity with a magnitude and direction; % to e2t
సదుపాయం, sadupAyaM
-n.
--convenience; comfort; see also సౌకర్యం;
సద్దు, saddu
-n.
--noise; sound; same as శబ్దం;
సద్యోగం, sadyOgaM
--echo word with ఉద్యోగం;
సద్యోగర్భం, sadyOgarbhaM
- n.
-- nascent pregnancy; instantaneous pregnancy; a pregnancy wherein a child is born without the usual gestation period, such as those cited in the Puranas;
సన్నాసి, sannAsi
-n.
--a useless fellow; see also సంన్యాసి;
సన్యాసి, sanyaasi
- n.
-- an ascetic; a monk;
-- సత్ లో న్యాసం చేయడం సన్న్యాసం. ఆ ధర్మం కేవలం బ్రాహ్మణులకు మాత్రమే విధించబడినది; అప్పుడు గాయత్రీ మంత్రంతో సహా అన్నీ భగవంతుడిలో న్యాసం చేసి, కేవలం "నారాయణ" స్మరణే ఆ సన్యాసి చేయవలసిన విధి ఔతుంది;
-- గోస్వామి; బైరాగి; కర్మంది;
సన్నికల్లు, sannikallu
- n.
-- a stone slab on which condiments are ground; a grinding slab;
-- కల్లు అనగా తమిళం, కన్నడ భాషలలో రాయి అని అర్థం.
సన్నికృష్ట, sannikRshTa
-adj.
--proximate; very near;
-- (ant.) విప్రకృష్ట;
సన్నిధానం, sannidhAnaM
-n.
--proximity; presence;
సన్నిధానవర్తి, sannidhAnavarti
-n.
--gatekeeper; lookout; a sentry; a person who controls access to an important person;
సన్నిపాతజ్వరం, sannipAtajvaraM
-n.
--typhoid; (lit.) the coincidence of fever and delirium;
సన్నిహితుడు, sannihituDu
-n.
--close friend; a person close by;
సపదాంశం, sapadAMSaM
-n.
--[ling.] allomorph; any of the variant forms of a morpheme;
సపర్య, saparya
-n.
--service; %to e2t
సప్త, sapta
-pref.
--seven; the seventh;
సప్తకం, saptakaM
- n.
-- a group of seven;
సప్తమి, saptami
-n.
--the seventh day of the lunar half-month;
సప్తర్షి మండలం, saptarshi maMDalaM
-n.
--The Big Dipper; The Plow; a group of stars in Ursa Major, the Great Bear; (lit.) the region of the seven sages; this is the constellation best known for locating the Polaris in the northern skies; the middle star in the tail of the Bear is a double star, Mizar (Vashista) and Alcor (Arundhati);
సప్త రుషులు, sapta ruShulu
-n.
--(1) The seven stars of the big Dipper; Starting from the tip of the Dipper, the stars are: Alpha Dubhe = Viswamitra or Kratu; Beta Merak = Jamadagni or Pulaha; Gamma Phegda = Bharadwaja or Pulastya; Delta Magrez = Gautama or Angirasa; Epsilon Alioth = Atri; Zeta Mizar = Vasishta; Eta Alkaid = Kashyapa or Marichi; Mizar's companion star is Alcor = Arundhati
సప్తాహం, saptaahaM
- n.
-- a program that runs for seven days;
-- సప్తాహం అంటే ఏడు రోజుల (పగళ్ల) పాటు జరిగే కార్యక్రమం. ఉదాహరణకు భాగవత సప్తాహం అంటే ఏడు రోజులపాటు భాగవతాన్ని చెప్పుకోవడం;
సపోటా, sapOTA
-n.
--sapota; sapodilla plum; [bot.] Manilkara achras; Achras sapta; Manilkara zapota; (note) పాల సపోటా, గేదె సపోటా అని రెండు రకాలు ఉన్నాయి;
సబ్జాగింజలు, sabjAgiMjalu
-n.
--seeds of sweet basil; [bot.] Ocimum basilicum;
-- వనతులసి విత్తనాలు; రుద్రజడ విత్తనాలు;
-- సబ్జాగింజలు నీటిలో నానే సరికి వాటి మీద తెల్లటి గుజ్జు వంటి మ్యూకస్ పొర ఏర్పడుతుంది. నానిన సబ్జా విత్తులు మూత్రకారి (diuretic)గానూ, శృంగారోద్దీపకాలు (aphrodisiac)గానూ, చెమట పట్టించేవి (diaphoretic) గానూ, కడుపులోనుంచి గ్యాస్ ను వెడలించేవి (carminative) గానూ పేరొందాయి. ఈ (తులసి) మొక్క ఆకుల రసం కడుపులో క్రిమిదోషాన్ని నివారిస్తుంది. దీని వేళ్ళు జ్వర హారిణి (febrifuge) గా పనిచేస్తాయి. ఈ వేళ్ళ రసాన్ని పాము విషానికి విరుగుడు (antidote to snake-poison) గానూ ఉపయోగిస్తారు; సబ్జా విత్తులు తీసుకుంటే అవి శరీరంలో అతికాకను తగ్గిస్తాయి. సబ్జా నీళ్ళు తాగిన వెంటనే కళ్ళు చల్లబడతాయి. ఈ విత్తులు గనేరియా (Gonorrhoea) నివారణకు అద్భుతంగా పనిచేస్తాయి. ఒకప్పుడు పశ్చిమ ఆశియా దేశాలలో గనేరియా విపరీతంగా వ్యాపించి అపారమైన జన నష్టం జరిగిందట. అప్పటి నుంచీ ముస్లిం కుటుంబాలలో సబ్జా విత్తుల వాడకం, వారి ఇళ్ళలో సబ్జా తులసి మొక్కల పెంపకం ఒక తప్పనిసరి విషయంగా అలవాటయిందని అంటారు;
సబ్బు, sabbu
-n.
--soap; the material obtained from a reaction between an alkali such as caustic potash or caustic soda and a fatty substance like oil; a soap is different from a detergent;
సబ్బుబిళ్ల, sabbubiLLa
-n.
--a cake of soap;
సబ్బుబుడగ, sabbubuDaga
-n.
--soap bubble;
సబ్బునురుగ, sabbunuruga
-n.
--lather from soap;
సభ, sabha
-n.
--meeting; conference; gathering;
సభ్యత, sabhyata
-n.
--social courtesy; etiquette; norm of behavior in a group;
సభ్యత్వం, sabhyatvaM
-n.
--membership;
సభాపతి, sabhApati
-n. m.
--chairman of a meeting;
సభాసదులు, sabhasadulu
-n. pl.
--attendees; participants in a meeting;
సమభాగి, samabhAgi
-n.
--[chem.] isomer; each of two or more compounds with the same formula but a different arrangement of atoms in the molecule and different properties;
-- [phys.] isomer; each of two or more atomic nuclei that have the same atomic number and the same mass number but different energy states.
సమాధానపడు, samAdhAnapaDu
-v. i.
--acquiesce; come to terms;
సమాధి, samAdhi
-n.
--(1) grave; tomb;
--(2) a state of deep meditation; concentration of mind continuously for a period of 12 x 12 x 12 seconds = 28 minutes 48 seconds (according to Yoga Sutra);
--(3) a state of enlightenment of super-consciousness; the union of individual consciousness with cosmic consciousness;
సమావేశం, samAvESaM
-n.
--conference; assembly; congregation; meeting;
---జనాంతిక సమావేశం = closed-door meeting.
---శిఖరాగ్ర సమావేశం = summit meeting.
సమాశ్రయం, samASrayaM
-n.
--alliance;
సమాసం, samAsaM
-n.
--compound phrase; a compound word formed by the combination of two or more nouns or a noun and a verb and whose meaning can be deduced from the meanings of the component words;
-- సమాసంలోని పదములని విడదీసినప్పుడు విగ్రహవాక్యం ఏర్పడుతుంది; సమాసపదములను విడదీయడాన్ని 'వ్యాసము' అంటారు. వ్యాసము అనగా 'ఒక విషయమును సమగ్రముగా విడదీసి వివరించడము'. కాబట్టి సమాసము - వ్యాసము రెండూ ఒకదానికొకటి వ్యతిరేక పదములు;
సమితి, samiti
-n.
--collection, assembly, set; [math.] a set is a collection of things that share a common property;
---అపరిమిత సమితి = [math.] infinite set.
---ఐక్యరాజ్య సమితి = The United Nations; an assembly of nations.
---తెలుగు కళా సమితి = Telugu Arts Association.
---పరిమిత సమితి = [math.] finite set.
సమిధ, samidha
-n.
--firewood; esp. the twigs used in religious fire rituals;
సరసపరిల్లా, sarasaparilla
-n.
-- Indian Sarasaparilla; [bot.] Hemidesmus indicus;
-- Sarsaparilla; [bot.] Sassafras albidum; Smilax ornata;
-- A plant with heart-shaped leaves; This has many names - 43 in Kannada, 41 in Sanskrit, 33 in Telugu, and 12 in Hindi; the root is the edible part and has many medicinal uses;
-- a root beer like soft-drink;
-- Since safrole, a key component of sassafras, was banned by the U.S. Food and Drug Administration in 1960 due to its carcinogenicity, most commercial root beers have been flavored using artificial sassafras flavoring;
-- అనంతమూల;
సరస్సు, sarassu
-n.
--lake; (rel.) సరోవరం = big lake;
సరస్సు, sarassu
-n.
--lake; a large, naturally formed body of water;
-- pond and lagoon are smaller in size;
-- (rel.) చెరువు is an artificial lake created by digging;
--- కాసారం;
సర్గం, sargaM
-n.
--chapter; section; canto (of a book);
సర్జం, sarjaM
-n.
--resin;
సర్జరసం, sarjarasaM
-n.
--resin; the exudation of Sal tree; also సజ్జరసం, (note) this is not the juice of spiked millet as the alternate spelling suggests;
సర్పం, sarpaM
-n.
--serpent; snake; asp;
సర్పంచ్, sarpaMc
-n.
--chairman of a village council or Panchayat;
సర్పగంధి, sarpagaMdhi
-n.
--Indian snakeroot; [bot.] Rauvolfia serpentina;
-- దీనిని పాతాళ గరిడి అని కూడా పిలుస్తారు. సర్ప గంధం ఒక చిన్న మొక్క. దీని వేర్లు ఔషధ గుణాన్ని కలిగి ఉంటాయి. 3,4 సంవత్సరాల వయసున్న మొక్క వేర్లలో ఔషధ విలువలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. ఇది రక్తపోటును తగ్గించడంలో మానసిక ఆందోళన మరియు చిరాకును తగ్గిస్తుంది. నిద్రలేమిని నివారించడంలో కూడా సహాయపడుతుంది.
సర్వం, sarvaM
-adj.
--all;
---సర్వహక్కులు = all rights.
సర్వ, sarva
-n.
--everything; all;
సర్వజనీన, sarvajanIna
-adj.
--universal; all including; "all-hands";
---సర్వజనీన సమావేశం = all-hands meeting.
సర్వత్రా, sarvatra
-adv.
--everywhere;
సర్వతోముఖ, sarvatOmukha
-adj.
--all-round;
సర్వదా, sarvadA
-adv.
--always;
సర్వనామం, sarvanAmaM
-n.
--[gram.] pronoun; (ety.) name that applies to all;
సరిగమలు, sarigamalu
-n. pl.
--the musical notes of Indian music; the same notes are called do, re, mi; fa, sa, la, ti in western music; It does not matter what you call these notes in your language but their frequencies should be approximately the same; In the Western notation these notes correspond to the white keys C, D, E, F, G, A, B on a piano keyboard; In Western music C corresponds to an exact frequency of a soundwave whereas in Indian music the corresponding musical note స covers a small band of frequencies
సరిగ్గా, sariggA
-adv.
--properly; completely;
సరిచూచు, saricUcu
-v. t.
--verify; check;
సరిచేయు, saricEyu
-v. t.
--adjust; set right; correct;
సరిపడా, saripaDA
-adj.
--enough; in sufficient quantity;
సరిసమంగా, sarisamaMgA
-adv.
--in exactly equal portions; on a par;
సరిపెట్టు, saripeTTu
-v. t.
--equalize; adjust;
సరిపోల్చు, saripOlcu
-v. t.
--compare;
సరిహద్దు, sarihaddu
-n.
--boundary; border; edge;
సర్పి, sarpi
-n.
--Herpes; Herpes Zoster;
-- బాల్యంలో ఒకప్పుడు ఆటలమ్మ (Chickenpox) వచ్చి తగ్గిన వారిలో కొందరికి, రక్త నాళాలలో దాగి ఉన్న వ్యాధికారక సూక్ష్మక్రిములు, సాధారణంగా ఆ వ్యక్తి వయస్సు అరవై ఏళ్ళు దాటాక రక్తనాళం పొడవునా సర్పి బొబ్బల రూపంలో బయటపడి తీవ్రమైన బాధకలిగిస్తాయి;
సవ్యం, savyaM
-adj.
--proper; correct; the right way; clockwise direction;
---సవ్యంగా మొదలయిన పని సగం అయినట్లే = a job well begun is half done.
సవా, savA
-adj.
-- an additional quarter; an additional one-fourth;
-- సవాలక్ష = 1.25 లక్షలు; చాలా;
-- సవాలక్ష కారణాలు = many reasons;
-- సవా తీన్ = three and a quarter; 3.25 (numerically); 3.15 (temporally);
సవానా, savAnA
-n.
--savanna; treeless plain in tropical and subtropical regions;
సవాయి, savAyi
-n.
--syphilis; a venereal disease;
సవాలక్ష, savAlaksha
-n.
--[idiom.] many; innumerable; umpteen; (lit.) one-and-a-quarter lakhs; (ety.) సపాదలక్ష > సవాలక్ష; పాదము = 1/4, సపాదలక్ష = 1.25 లక్షలు = number of slokas in Mahabharata that includes హరివంశం;
సవాలు, savAlu
-n.
--challenge;
సవాలుచేయు, savAlucEyu
-v. t.
--challenge;
సవాళ్లు, savALlu
-n. pl.
--challenges;
సవాసేరు, savAsEru
-n.
--a weight measure equal to 5 పలములు, used until metric system was introduced; 4 సవాసేర్లు = 4 ఏబులంలు = 1 వీశ; (ety.) one and a quarter
sers = 10 పలములు;
సహగమనం, sahagamanaM
-n.
--the practice of a wife joining her dead husband's funeral pyre;
-- భర్త తోపాటు చితి ఎక్కడం సహగమనం; భర్త వేరే చోట మరణించాక వార్త తెలిసి అగ్ని ప్రవేశం చేస్తే అనుగమనం;
సహచర్యం, sahacaryaM
-n.
--companionship;
సహచరుడు, sahacaruDu
-n. m.
--(1) friend; colleague;
--(2) husband; (lit.) one who moves along with you; (rel.) అనుచరుడు is a follower;
సహచారిణి, sahacariNi
-n. f.
--(1) female friend; colleague;
--(2) wife;
సహజంగా, sahajaMgA
-adv.
--naturally; normally;
సహజ, sahaja
-adj.
--natural; innate;
సహజ భాషా ప్రకర్మ, sahaja bhAShA prakarma
-ph.
--[comp.] natural language processing;
సహజ వనరులు, sahaja vanarulu
-n. pl.
--natural resources;
సహజ సంఖ్య, sahaja saMkhya
-n.
--natural number; (note.) Integers, such as 1, 2, 3, 4, , are called natural numbers. These are also called positive whole numbers or ధన పూర్ణాంకాలు;
సహజ సామర్థ్యం, sahaja sAmarthyaM
-n.
--aptitude;
సహజాత, sahajAta
-adj.
--[ling.] cognate;
సహనం, sahanaM
-n.
--patience;
సహస్రం, sahasraM
- n.
-- (1) one thousand; (2)infinitely many;
సహాధ్యాయుడు, sahAdhyAyuDu
- n.
-- fellow student; a fellow disciple who studied at the same teacher at the same time;
-- see also సతీర్థ్యుడు
సహానుభూతి, sahAnubhUti
- n.
-- empathy; the ability to understand and share the feelings of another;
-- సహ + అనుభూతి = ఒకరితో కలిసి (ఆ బాధ) తాను అనుభవించడం. సహానుభూతి.
స్క, స్త, స్మ, స్య, ....
స్తంభం, staMbhaM
-n.
--pillar; post; (rel.) రాట;
స్తంభించు, staMbhiMcu
-v. i.
--to be brought to a halt; to be stopped; to be paralyzed; to be brought to a state of inaction;
స్వతంత్రం, svataMtraM
-adj.
--independent; free; not subject to any other's will; ability to make ones own decisions;
-- see also స్వాతంత్ర్యము;
- n.
independence; freedom;
స్వరం, svaraM
-n.
--(1) musical note;
--(2) a specific frequency at which a sound wave vibrates;
--(3) the symbols representing notes in Indian classical music; sa, ri, ga, ma, pa, da, ni, sa
--(4) vowel;
--(5) [rel] రాగం = a group of notes; Typically, the group may contain 5, 6, or 7 notes; only those combinations that are pleasing to the ear constitute a రాగం; for example, the note 'sa' must appear in all ragas; the notes 'ma', and 'pa' both cannot be omitted at the same time;
స్వరకల్పన, svarakalpana
-v. t.
--creating a musical score; composing a musical score;
స్వరభక్తి, svarabhakti
-n.
--anaptyxis; insertion of a short vowel between consonants for ease of pronunciation;
సాంబారు, sAMbAru
-n.
--a spiced lentil soup with vegetables;
-- [Sans.] సంభారములు = ingredients such as salt, tamarind, etc. So సాంబారు is a soup made from such ingrdients;
సాంబ్రాణి, sAMbrANi
-n.
--myrrh; benzoin; resin benzoin; Gum Benjamin; Indian frankincense; the fragrant gum from a variety of trees; [bot.] Boswellia serrata; Boswellia glabra; పరంగి సాంబ్రాణి; (rel.) Styrax benzoin; Shorea robusta; (rel.) గుగ్గిలం;
సాంబ్రాణి ఆకు, sAMbrAni Aku
-n.
--Thyme-leafed gratiola; a medicinal herb that is different from సాంబ్రాణి, [bot.] Bacopa monnieri of the Scorophulariaceae family;
సాంబ్రాణి చెట్టు, sAMbrANi ceTTu
-n.
--sal tree; [bot.] Shorea robusta, (of Dipterocarpaceae family); same as సాలవృక్షం, సర్జకం, the resin obtained from the sap of this tree is called సాంబ్రాణి;
సాంప్రదాయిక, saampradaayika
- adj.
-- traditional;
-- సంప్రదాయ is noun'
సాదా, sAdA
-adj.
--plain; blank; unadorned; unspiced; ordinary; clear; uncorbonated;
సాదృశం, sAdRusaM
-n.
--analogy;
సాధకం, sAdhakaM
-n.
--practice; esp. the practice of music lessons;
సాధకబాధకాలు, sAdhakabAdhakAlu
-n. pl.
--problems and pitfalls inherent in any activity; trials and tribulations; practical problems; implementation problems;
సాధనం, sAdhanaM
-n.
--device; appliance;
సాధన, sAdhana
-n.
--practice;
సాధనసంపత్తి, sAdhanasaMpatti
-n.
--facilities and resources;
సాధనసామగ్రి, sAdhanasAmagri
-n.
--equipment required to do something;
సాధ్య, sAdhya
-adj.
--derived;
---సాధ్య బిందువు = [gram] derived pause during a grammatical operation.
సానపట్టు, sAnapaTTu
-v. t.
--polish; sharpen; grind;
సాని, sAni
-n. f.
--(1) lady; wife of the master,
--(2) mistress; prostitute;
--(3) head woman;
---దొరసాని = wife of the boss.
---మంత్రసాని = midwife.
---సానా? సంసారా? = is she a prostitute or a family person?
సాపేక్ష సిద్ధాంతం, sApEksha siddhAMtaM
-n.
--theory of relativity;
---సార్వత్రిక సాపేక్ష సిద్ధాంతం = general theory of relativity.
---విశిష్ట సాపేక్ష సిద్ధాంతం = special theory of relativity.
సామాన్యుడు, sAmAnyuDu
-n. m.
--common man; ordinary person; average person;
సామ్రాణి, sAmrANi
-n.
--a breed of horse imported from Samarkand;
సామీప్యం, sAmIpyaM
-n.
--proximity;
సాముదాయక, sAmudAyaka
-adj.
--communal.
సాముద్రికం, sAmudrikaM %e2t
-n.
--symbology; the interpretations of the “impressions” or imprints and body marks (birthmarks, body and facial features such as shapes of fingers, twirls, and whorls on fingertips, etc.);
---హస్తసాముద్రికం = palmistry; the art of reading palm prints as a method of fortune-telling.
సాముద్రిక, sAmudrika
-adj.
--related to sea or ocean; సముద్రపు;
సామూహిక, sAmUhika
-adj.
--collective;
సామెత, sAmeta
-n.
--proverb; adage; saying;
-- సామ్యత అనే సంస్కృత నుండి సామెత వచ్చింది. సామెతలో ఆ వాక్యంతోపాటుగా ప్రస్తుత విషయ ప్రస్తావన వెంటనే చేరుతుంది; ఉదా: దరిద్రుడు తలగడగబోతే వడగండ్ల వానవచ్చిందన్నట్టు;
-- జాతీయం, నానుడి, పలుకుబడి కూడా చూడండి;
సాయంత్రం, sAyaMtraM
-n.
--evening; strictly, from 4.00 P.M. to 7.00 P.M.
సాయకం, sAyakaM
-n.
--arrow; % to e2t
సాయన సంవత్సరం, sAyana saMvatsaraM
-n.
--tropical year; (def.) time taken by the Sun to travel from one equinox to the same equinox. This is approximately 365.242 days;
సారంగపాణిఉ, sAraMgapANi
- n.
-- Lord Siva;
-- దేవతలు ఒకసారి యజ్ఞం చేస్తూ రుద్రుని మహిమ తెలియక ఆయనకు యజ్ఞ భాగం ఇవ్వలేదు. అశివమైన ఆ యజ్ఞాన్ని శివుడు రౌద్రాస్త్రంతో భేదించగా యజ్ఞం " జింక "రూపం ధరించి పరుగుదీసింది. అపుడు దాన్ని తన చేత్తో పట్టుకొన్నాడు .అందుచేత శివుడు సారంగపాణి అయ్యాడు.
సారటు, sAraTu
-n.
--a buggy drawn by two horses; గుర్రబ్బగ్గీ;
సారణి, sAraNi
-n.
--(1) channel;
--(2) table; tabulation; tableau; arrangement as an array;
సారథ్యం, sArathyaM
-n.
--guidance; leadership;
సారథి, sArathi
-n.
--driver; commander;
సారవంత, sAravaMta
-adj.
--fertile; fruitful;
సారవా, saaravaa
- n.
-- crop when there is plenty of irrigated/rainwater; This crop is typically harvested by December; the second crop harvested in May is called దాళువా or రబీ;
-- దీనినే సాళువా అనీ, ఖరీఫ్ అని కూడా అంటారు;
సారస్వతం, sArasvataM
-n.
--literature;
-- సరస్వతీ సంబంధమైనది సారస్వతం. తెలుగు సారస్వతం అంటే కావ్యాదులతో పాటు విమర్శలూ, కథలూ, రూపకాలూ, ఆయా శాఖలలో వెలువడే వ్యాసాలూ, పరిశోధనలూ, హరికథాదులూ, అన్నీ. సంగీత సారస్వతం అంటే కృతులూ, పదాలూ, ఆ గాన ఆలాపనలూ. వైదీక సారస్వతం అంటే వేదాలూ, మంత్రాలూ, వాటి వ్యాఖ్యానాలూ, ఉపన్యాసాలూ, మొదలైనవన్నీ.
సారస్వత, sArasvata
-adj.
--literary;
సార్ధం, sArdhaM
-n.
--caravan;
సార్ధకం, sArdhakaM
-n.
--allomorph; with the same meaning;
సాలంకృత, sAlaMkRta
-adj.
--decorated; decked; with decorations; with ornaments;
---సాలంకృత కన్యాదానం = giving away the bride fully decked with jewelry.
సాల, sAla
-n.
--(1) sal; a timber tree;
సాలగ్రామం, sAlagrAmaM
-n.
-- ammonite; a fossilized shellfish; one of the symbols of Vishnu;
-- హిందూ దేవాలయాలలో విష్ణుమూర్తి ప్రతిరూపంగా పూజింపబడే ఒక రకమైన నల్లని రాళ్ళని సాలిగ్రామాలు/సాలగ్రామాలు అంటారు. ఇవి నేపాల్ లోని గండకీ నది పరీవాహక ప్రాంతమైన 'సాలిగ్రామం' అనే గ్రామం లో విరివిగా లభిస్తాయి. ఈ రాళ్ళు నునుపుగా అక్కడక్కడా కొన్ని గుర్తులతో అండాకారం లో ఉంటాయి. ఆ గుర్తులు విష్ణువు యొక్క ఆయుధాలని చెప్పబడే శంఖం,చక్రం, గదలను మరియు విష్ణువు అవతారాలైన మత్స్య,కూర్మావతారాలను తలపించే విధంగా ఉండటం వలన ఆ రాళ్ళకు దివ్య శక్తులున్నట్లు ప్రజలు విశ్వసిస్తారు.
సాలచెట్టు, sAlavRkshaM
-n.
--[bot.] Shorea robusta, (belonging to the Dipterocarpaceae family;
--- సర్జకము; ఈ చెట్టు నుండి కారే రసం గడ్డకట్టినప్పుడు సాంబ్రాణి అవుతుంది; కాని అదేమిటో దీనిని గుగ్గిలం చెట్టు అని అంటారు; గుగ్గుల్‍ చెట్టు (Caommiphora mukul" of Burseraceae family)నుండు స్రవించే జిగురు వంటి పదార్థం గుగ్గిలం;
సాలభంజిక, sAlabhaMjika
-n.
-- (1) doll; puppet; (2) a statue carved on a pillar or wall;
-- “సాల”(Shorea robusta) అనే వృక్షానికి ఆనుకుని నిలబడి ఉన్న ఆడ రాతి బొమ్మని సాలభంజిక అని పిలవడం కనిపిస్తుంది. మొత్తం పదానికి అర్ధం చూస్తె సాల్ చెట్టు కొమ్మ వంచుతున్న/విరుస్తున్న స్త్రీ అని చెప్పుకోవచ్చేమో. మౌర్యులు, శాతవాహన కాలాలనుంచి ఇలాంటి శిల్పాలు కనిపిస్తాయి. బౌద్ధ సాహిత్యంలో కూడా దీని ప్రసక్తి ఉంది;
సాలమేండరు, sAlamEMDaru
-n.
--salamander; a small lizard-like amphibian;
సాలామిశ్రి, sAlAmiSri
- n,
-- Salep; an orchid; [bot.] Orchis mascula;
సాలీడు, sAlIDu
-n.
--spider;
సాలీనా, sAlInA
-adv.
--per year; yearly;
సాలు, sAlu
-n.
--year;
-v. i.
--match; match wits with; pair up;
---సాల గలగడం = to be able to match up.
సాలు ఒక్కంటికి, sAlu okkaMtiki
-ph.
--per year;
సాలుసరి, sAlusari
-adv.
--yearly; per year;
సాలెపురుగు, sAlepurugu
-n.
--spider;
సాలోచనగా, sAlOcanagA
-adv.
--thoughtfully; giving due thought to;
సాహిత్యం, sAhityaM
-n.
--(1) literature; సాహిత్యం, సారస్వతం, వాఙ్మయం అనేవి మూడు. ఇవి ఒక దానికంటే మరొక దాని పరిధిని బట్టి విస్తృతమైనవి. హితబోధ లక్ష్యంగా కలది సాహిత్యం. ఉదా. కావ్య నాటకాదులు. సరస్వతీ సంబంధమైనది సారస్వతం. తెలుగు సారస్వతం అంటే కావ్యాదులతో పాటు విమర్శలూ, కథలూ, రూపకాలూ, ఆయా శాఖలలో వెలువడే వ్యాసాలూ, పరిశోధనలూ, హరికథాదులూ అన్నీ. వాఙ్మయం అంటే పైవన్నీ. వినోదం కోసం ఆనందం కోసం ఉన్న రచనలే కాక, నిత్య జీవితానికి ఉపకరించే అనేక విషయాల సమాహారం వాఙ్మయం ఔతుంది. వివిధ శాస్త్ర గ్రంథాలూ, జీవిత చరిత్రలూ, పత్రికలూ, వార్తలూ, చర్చలూ అన్నీ. తెలుగు భాషలో కనబడేవీ ,వినబడేవీ సమస్తమూ … వాగ్రూపం లో ఉండేవన్నీ— తెలుగు వాఙ్మయమే.
--(2) lyric in a musical composition;
-- మార్గ సాహిత్యం = classical literature;
-- దేశీ సాహిత్యం = folk literature;
-- తెలుగు సాహిత్యంలో మొదట్లో సంస్కృత సాహిత్యాన్ని, తరువాత సంస్కృత సాహిత్యప్రభావం ఉన్న శిష్ట తెలుగు సాహిత్యాన్ని మార్గ సాహిత్యం అన్నారు. అట్లాగే మొదట్లో తెలుగు సాహిత్యాన్ని తరువాత జానపద సాహిత్యానికి దగ్గరగా ఉన్న శిష్ట సాహిత్యాన్ని దేశి సాహిత్యం అన్నారు.
స్ఖాలిత్యం, skhAlityaM
-n.
--error; mistake; a slip; (lit.) something that spilled over unintentionally; a bug in a computer program;
%స్థా - sthA, - స్నా - snA, స్వా - svA
స్థాణువు, sthANuvu
-n.
--immobile object; tree trunk with no branches; used to describe a person who was stunned or found speechless;
స్థానం, sthAnaM
-n.
--position; location;
స్థానబలం, sthAnabalaM
-n.
--(1) strength derived from the position
--(2) [math.] in a positional number system, the value of a position as opposed to the inherent value of a digit;
స్థావరం, sthAvaraM
-n.
--(1) settlement; station;
--(2) military base;
స్థాయి, sthAyi
-n.
--stage; status;
స్నాతకం, snAtakaM %e2t
-n.
--(1) inauguration;
--(2) commencement; graduation from school and commencement of wordly life;
--(3) (lit.) ceremonial bath taken by a bachelor after the completion of his education; an event in a wedding celebration commemorating the end of bachelorhood;
స్మారకం, smArakaM
-n.
--consciousness;
---స్మారకం తప్పు = become unconscious.
స్మార్తం, smArtaM
- n.
--Hindu canonical ritual procedures prescribed in the scriptures;
-- see also ఔద్గాత్రం;
స్మార్తులు,
- n.
-- A sect of Hinduism that worships both Siva and Vishnu with equal devotion; In general most of these people are followers of Shankara's monism;
-- శివకేశవులనిద్దరినీ బేధం లేకుండా ఆరాధన చేసేవారు; శ్రుతి-స్మృతి-పురాణాలన్నిఁటినీ సరిసాటిగా నమ్మి సమగ్రంగా అనుసరించి ఆచరించే వారే స్మార్తులు. వీరికి శివకేశవులు ఒక్కరే, వివాహాలు కూడ చేసుకుంటారు. వీరంతా సర్వ సాధారణంగా శాంకర అద్వైతులై ఉంటారు. అద్వైతమంటే - దేవుఁడూ, జీవుఁడూ పరమార్థంలో ఒకఁడేననీ, జీవులందఱిలోనూ, మానవులందఱిలోనూ ఉన్నది ఒకటే బ్రహ్మం అని నమ్మడం. అలాగే, శ్రుతి అంటే వేదాలు. స్మృతి అంటే ధర్మశాస్త్ర్రం. (తెలుఁగు బ్రాహ్మణులది పరాశర స్మృతి). వారి నిత్య నైమిత్తిక విధులకు స్మృతీ, సూత్రమూ పరమ ప్రమాణాలు.
స్వాంతన, svAMtana
-n.
--peace; quiet;
స్వాగతం, svAgataM
-n.
--welcome;
స్వాతంత్ర్యము, svAtaMtryamu
n.
independence; freedom; free-will; liberty;
-- (ant.) (వ్యతి.) పారతంత్ర్యము;
-- see also స్వతంత్రము
-- (note) there is a dispute about the difference in meaning between స్వాతంత్ర్యము and స్వతంత్రము;
స్వాతి, svAti
-n.
--(1) Pi Hydrae; Arcturus; Yoga tara of the 15th lunar mansion; located in the constellation Scorpio (or Libra);
--(2) The 15th of the 27-star groups (or asterisms or lunar mansions) of the Hindu calendar;
--(3) the brightest star in the constellation Bootes; the Herdsman (Bhutap); this is about 37 light-years from us;
స్వాధికార, svAdhikAra
-adj.
--autonomous;
స్వాధీనం చేసుకొను, svAdhInaM cEsukonu
-v. i.
--appropriate; to take one under ones control;
స్వాధీన పరచు, svAdhIna paracu
-v. t.
--handover;
స్వామి, svAmi
-n. m.
--(1) swami; a religious holy man;
--(2) master; head of a household;
స్వామికార్యంతో పాటు స్వకార్యం కొంత, svAmi kAryaMtO pATu svakAryaM koMta;
- ph.
-- getting some personal work done while on official business; dual-purpose activity;
స్వామిని, svAmini
-n. f.
--lady of the house; wife of the master;
స్వావలంబన, svAvalaMbana
- n.
-- self-reliance;
%సిం - siM, సి - si, సీ - sI
సింగాడాలు, siMgaaDaalu
- n.
-- Water chestnurs;
సింగారించు, siMgAriMcu
-v. t.
--decorate; do makeup;
సింగినాదం, siMginAdaM
-n.
--(1) (lit.) sound of an instrument made from the horn of a deer;
--(2) useless stuff; trivial stuff;
సిందూరీ కాయ, siMdUrI kAya
- n.
-- Jafras; Jafra seeds;
-- ఎరుపురంగు గింజలు కలిగిన చిన్న ఎరుపురంగు కాయలను ఇంగ్లీషులో జాఫ్రాకాయలు (JAFRAS) అని, ఉత్తర భారతదేశంలో సిందూరీలని అంటారు. ఈ కాయలు పరిమాణంలో, ఆకారంలో ఆగాకరకాయను పోలివుంటాయి. వీటి గింజలు కూడా ఆగాకరకాయ గింజల్లానే వుంటాయి. లిప్ స్టిక్ తయారీ కోసం ప్రత్యేకంగా వీటిని రంగుకోసం వాడతారు కాబట్టి వీటిని "లిప్ స్టిక్" గింజలు (Lip Stick Seeds) అని కూడా అంటారు. వీటితో వంటకాల కోసం వాడే రంగులు, వస్త్రాలపై వాడే రంగులు కూడా తయారు చేస్తారు. ఈ చెట్టు తాలుకు ప్రతి భాగం ఆయుర్వేద వైద్యానికి పనికి వస్తుంది.
సింధుశాఖ, siMdhuSAkha
-n.
--gulf; (lit.) branch of the sea;
సింహం, siMham
-n.
--(1) lion;
--(2) [astron.] Leo, the constellation; one of the twelve signs of the Zodiac, సింహరాసి;
సింహదంష్ట్రిక, siMhadaMstrika
-n.
--dandelion; [bot.] Taraxacum officinali; is commonly of the Asteraceae (Daisy) Family; Viewed in the United States as a weed with small yellow flowers; The Telugu word was coined by Prof. Kota. S.R. Sarma; Dandelions are traditional herbal medicine, used to stimulate the liver, promote the body’s natural detoxification processes and support healthy digestion.
The botanical wellness company Traditional Medicinals turns the wild-collected roots into a variety of medicinal-grade formulations. Its Roasted Dandelion Root tea is robust and coffee-like, while Detox Dandelion, Dandelion Chai Probiotic, and Dandelion Leaf & Root are more mild and herbaceous.
సింహద్వారం, siMhadvAraM
-n.
--main entrance; front entrance; (ant.) పాణిద్వారం;
సింహభాగం, siMhabhAgaM
-n.
--lion’s share; a major share; first cut;
సింహావలోకనం, siMhAvalOkanaM
-n.
--retrospection; (lit.) a lion’s view;
సింహాసనం, siMhAsanaM
-n.
--throne; (lit.) a lion’s seat;
సితపక్షం, sitapakskaM
-n.
--waxing half of a fortnight;
సిత్నాట కూర, sitnATa kUra
- n.
-- [bot.] Melochia corchorifolia;
సిద్ధం, siddhaM
-adj.
--ready; prepared;
సిద్ధచారణులు, siddhachaaraNulu
- n.
-- legendary epic figures with eternal youth and capable of freely roaming the skies[
-- నిత్య యవ్వనంలో ఉంటూ ఆకాశంలో యథేచ్చగా సంచరించగల శక్తులు ఉన్నవారు సిద్ధ చారణులు;
సిద్ధబీజం, siddhabIjaM
-n.
--spore;
సిద్ధమకరధ్వజం, siddhamakaradhvajaM
- n.
-- An Ayurvedic medicine used to improve male potency and improve sexual performance;
-- మన్మథుడి జెండా పైన మొసలి బొమ్మ ఉంటుంది. మన్మథుడు సిద్ధమకర ధ్వజుడు. సిద్ధమకరధ్వజం 'మగతనం' పెంపొందడానికి వాడుతారు;
సిద్ధాంతం, siddhAMtaM
-n.
--(1) theorem; an established truth;
--(2) theory; a hypothesis;
--(3) doctrine; an edict; (rel.) ఉపసిద్ధాంతం; అభిమతం
---అభిమతం అంటే థియరీ అని, సిద్ధాంతం అంటే థీరం అనీ ఒక వివరణ ఉంది.
సిద్ధాంతి, siddhAMti
-n.
--learned person;
సిద్ధాంతీకరించు, siddhAMtIkariMcu
-v. i.
--theorize; to develop a theory;
సినీవాలి, sinIvAli,
-n.
--the first day after a new moon day on which the crescent moon can be seen;
-- అమావాస్య తిధిలో చంద్రుడు పూర్తిగా సూర్యమండలాన్వర్తియై - అనగా ఆసాంతము సూర్యుని పరిధిలోనికి వెళ్లకుండా - ఒక దారపుపోగంత చంద్రకళ సూర్యోదయాని కంటే ముందుగా కన్పడినపుడు దానినే "సినీవాలీ" అమావాస్య అంటారు. సిద్ధాంత పరంగా నైతే కృష్ణ చతుర్దశి తో కూడిన అమావాస్యే "సినీవాలీ" అమావాస్య;
సిపాయి, sipAyi
-n.
--soldier; sentinel;
సిఫార్సు, siphArsu
-n.
--recommendation;
సిబ్బంది, sibbaMdi
-n.
--crew, staff;
సిబ్బి, sibbi
-n.
--(1) a flat pot cover with no handle; a flat pan;
--(2) scale of a balance; (ety.) the pan of a balance into which Emperor Sibi of mythology entered to weigh his body;
-- సిబ్బిరేకు;
-- జల్లిసిబ్బి = a flat pan with many perforations;
-- మూకుడు = బాణలి = a hemispherical frying bowl with two handles;
సిర, sira
-n.
--(1) vein; a blood vessel that carries blood toward the heart;
--(2) vein of a leaf; ఈనె;
సిరిమాను, sirimAnu
- n.
-- [bot.] Anogeissus latifolia of the Combretaceae family;
-- ఘట్టి; చిరుమాను;
-- ఈ పెద్ద వృక్షం కాండం నుంచి స్రవించే జిగురును గమ్ ఘట్టి (Gum Ghatti) అంటారు. ఆంధ్రప్రదేశ్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి
కీ. శే. డా. వై. యస్. రాజశేఖరరెడ్డి ప్రయాణించిన హెలికాఫ్టర్ కర్నూలు జిల్లా పావురాల గుట్ట దగ్గర ఒక పెద్ద సిరిమాను వృక్షాన్ని గుద్దుకునే పేలిపోయిందని అంటారు;
సిల్లకాయ, sillakAya
-n.
--[bot.] Strychonos potatorum; extract from fruits of this tree is used by Chenchu tribes to stun fish in spearfishing.
సిలాజిత్తు, silAjittu
-n.
--(1) bitumen; red chalk;
--(2) [bot.] Ophelia eleganis; Ophelia multiflora;
--(3) an ingredient in Ayurvedic medicines, the exact identity of which is not certain;
స్థితిమంతుడు, sthitimaMtuDu
-n. m.
--a well-to-do person;
స్థితిపరుడు, sthitiparuDu
-n. m.
--a well-to-do person;
స్థితిస్థాపకత, sthitistApakata
-n.
--elasticity;
స్థిరత్వం, sthiratvaM
-n.
--constancy; stability;
స్థిరపరచు, sthiraparacu
-v. t.
--confirm; ratify;
స్థిరరాసి, sthirarAsi
-n.
--constant; a mathematical constant;
స్థిరాంకం, sthirAMkaM
-n.
--constant; a mathematical constant;
స్థిరాస్తి, sthirAsti
-n.
--immobile property; real estate;
స్నిగ్ధత, snigdhata
-n.
--(1) viscosity, a measure of fluid thickness;
--(2) brightness;
--(3) tenderness; softness;
స్విన్న జలం, svinna jalaM
-n.
--distilled water;
సీకాయ, sIkAya
-n.
--soap acacia; soap nut; [bot.] Acacia concinna of the Leguminosae family; (alt.) షీకాయ;
సీజరీయం, sIjarIyaM
-n.
--Cesarean; a surgical procedure to deliver a baby; so named from a folklore surrounding the birth of Julius Caesar;
సీటు, sITu
-n.
--seat; a place in college admissions; a place to sit in a public vehicle; చోటు;
సీతమ్మవారి జడబంతి, sItammavAri jaDabaMti
- n.
-- Cockscomb; Brain Flowers; Wool Flowers; [bot.] Celosia cristata of the Amaranthaceae family;
-- తోటకూర జాతికి చెందిన ఈ మొక్క ఆకుల్ని కొందరు కూరగా వండుకుంటారు. దీనికి వైద్యపరమైన ప్రయోజనాలు కూడా ఉన్నాయి. ఈ మొక్కలలో లేత ఎరుపు, పసుపు, రక్తవర్ణం వంటి పలు రంగుల పూలు పూసే రకాలున్నాయి;
సీతాఅక్షంతలు, sitAakshaMtalu
- n.
-- a flowering bush with colorful red and yellow flowers; [bot.] Lantana camera; L. montevidensis;
సీతాకోకచిలుక, sItAkOkaciluka
-n.
--butterfly;
సీతాదం, sItAdaM
-n.
--scurvy; a disease caused by a shortage of vitamin C;
సీతాఫలం, sItAphalaM
-n.
--custard apple; sugar apple; sweet sop; Graviola; [bot.] Annona squamosa of the Annonaceae family;
-- see also రామాఫలం (Annona Reticularis); లక్ష్మణఫలం (Annona muricata); హనుమాఫలం;
-- 'సిత' (= white, bright, clear, pure) అనే పదానికి 'పలక' (= బొడిపెల తొక్కు) అనే పదం చేరి ఆ పండుకు ఆ పేరు ఏర్పడింది. అది రూపాంతరం చెంది 'సీతా ఫలం'గా మారింది.
-- చింతవొలకాయలు; సితపలక్కాయ; చిప్పలపండు; [Sansk.] గంధగాత్రమ్;
సీతాఫలం
సీదా, sIdA
-adj.
--(1) straight;
--(2) honest;
సీమంతం, sImaMtaM
-n.
--(1) baby shower; a ceremony to celebrate the first pregnancy;
--(2) boundary; boundary line;
--(3) part in the hair;
సీమమిరప, sImamirapa
-n.
--a type extra spicy, yet small-sized capsicum;
సీమ మెట్టతామర, sIma meTTatAmara
-n.
-- Christmas Candles, Emperor’s Candlesticks, Candle Bush; Ringworm Shrub; senna alata; [bot.] Cassia alata of the Fabease family and Caesalpinioideae sub-family;
-- ఈ మొక్క ఆకుల రసం మొండి చర్మ వ్యాధి తామరకు దివ్యౌషధం అయిన కారణంగా దీనిని ‘సీమ మెట్టతామర’ అని పిలుస్తున్నారంతే కాని దీనికి మెట్ట తామరకీ ఏ సంబంధమూ లేదు; ఈ మొక్క ఆకులలో ఉన్న పసుపుపచ్చటి క్రిసోఫానిక్ యాసిడ్ (Chrysophanic Acid) చక్కటి ఫంగిసైడ్ (Fungicide) గా పనిచేసి ఎంతటి మొండి చర్మవ్యాధులనైనా మాడ్చేస్తుంది;
-- see also మెట్టతామర = [bot.] Canna indica of the Cannaceae family;
సుకుమారం, sukumAraM
-adj.
--tender; fragile; dainty; not capable of handling harsh treatment;
సుకుమారి, sukumAri
-n. pl.
-- a woman who has been delicately reared;
సుకృతము, sukRtamu
- n.
-- A good deed; a good or meritorious work or action;
సుఖం, sukhaM
-adj.
--comfort; pleasant;
సుఖరోగం, sukharOgaM
-n.
--venereal disease;
సుఖీభవ, sukhIbhava
-inter.
--may you be happy!;
---అన్నదాతా సుఖీభవ = may the donor of food be happy; (idiom) I bless you for giving me food.
సుగంధ, sugaMdha
-adj.
--aromatic; (lit.) having a pleasing smell;
సుగంధ యోగికాలు, sugaMdha yOgikAlu
-n. pl.
--aromatic compounds; (lit.) compounds with a smell; in general many of the aromatic compounds are characterized by the presence of a ring structure in their structural formulas;
సుడి, suDi
-n.
--(1) eddy; vortex; whorl; spiral-shaped markings;
--(2) luck; fate; (ety.) according to palmistry, the predestined fate of a person can be read from the locations of whorls on the palms, fingers, and soles of feet;
---వాడి సుడి బావుందిరా = that fellow's luck is good.
సుతరామూ, sutarAmU
- adv.
-- utterly; totally; completely; in full;
సుతారంగా, sutAraMgA
-adv.
--gently;
సుతి, suti
- n.
-- musical drone sound; musical drone box; It is similar to a harmonium and is used to provide a drone in a practice session or concert of Indian classical music.
--శృతి;
సుత్తి, sutti
-n.
--(1) hammer; gavel;
--(2) (slang) uninvited, unwelcome and unending talk;
--(3) (slang) drip; a person who bores with uninvited and unwelcome talk;
---కమ్మరి సుత్తి = blacksmith's hammer.
---పటకా సుత్తి = claw hammer.
సున్న, sunna
-n.
--(1) zero; cipher; nil; nothing; a written symbol to indicate nothing;
--(2) symbol used in the Telugu alphabet to create the sound of "um;"
---అర సున్న = half circle.
---నిండు సున్న = full circle; complete circle;
సున్ని, sunni
-n.
--(1) a flour of gram or other pulses of India (esp.) a flour mixture of green gram and rice used for cleansing the skin in a traditional bath in India; సున్నిపిండి;
సురుమా, surumA %e2t
-n.
--collyrium; a medicinal ointment to the eyes;
సురేకారం, surEkAraM
-n.
--saltpeter; niter; potassium nitrate; same as పెట్లుప్పు; KNO3;
సులభం, sulabhaM
-n.
--easy;
సులోచనాలు, sulOcanAlu
-n.
--eyeglasses; spectacles; prescription lenses; (lit.) good eyes;
సుళువు, suLuvu
-adj.
--convenience;
---సుళువు తెలుసుకొని చెయ్యి = do it the easy way.
సువర్ణం, suvarnaM
-n.
--gold; (lit) one of good color;
సువర్ణముఖి, suvarnamukhi
- n.
-- crown flower; giant milkweed; [bot.] Calotropis gigantea of the Apocynaceae family; The plant is reported as effective in treating skin, digestive, respiratory, circulatory, and neurological disorders and was used to treat fevers, elephantiasis, nausea, vomiting, and diarrhea. The milky juice of Calotropis procera was used against arthritis and cancer and as an antidote for snake bites.
-- సువర్ణముఖి ఆకులలోని ఔషధ గుణాలు శాస్త్రీయంగా నిరూపించబడలేదు మరియు వాటి ప్రభావాన్ని ధృవీకరించడానికి మరిన్ని పరిశోధనలు అవసరమని గమనించడం ముఖ్యం.
సువర్ణ యోగం, suvarNa yOgaM
-n.
--alchemy; the pseudo-science of converting base metals into gold;
స్రుతం,
- n.
-- one that has dripped; one that has percolated;
స్తుతి, stuti
-n.
--praise;
స్పుఠం, spuThaM
- n.
-- planetary longitude; The heliocentric longitude of a planet is the angle between the vernal equinox and the planet, as seen from the Sun. It is measured in the ecliptic plane, in the direction of the orbital motion of the planet (counterclockwise as viewed from the north side of the ecliptic plane).
స్ఫురణ, sphuraNa
-n.
--a sudden thought; a brain wave; a movement;
స్పురణ ప్రయోగం, spuraNa prayOgaM
- n.
-- thought experiment; gedanken experiment;
స్ఫూర్తి, spoorthi
- n.
-- flashing in the mind; throb; palpitation; tremor; vibration;
-- తన మనసులో ఏర్పడేది. ఇతరుల ఉత్సాహం, కార్య కుశలత చూచి తాను గూడా ఆ విధంగా తన జీవితం మలచుకోవాలని అనుకోవడం స్ఫూర్తి. ఉదా: బాల గంగాధర తిలక్ స్ఫూర్తితో గాంధీజీ భారత రాజకీయాలలోకి వచ్చారు;
స్ఫురద్రూపి, sphuradrUpi
-n.
--handsome person;
సూక్తం, sUktaM
- n.
-- payer performed according to the rules of as ritual;
సూక్తి, sUkti
-n.
--(1) axiom;
--(2) moral saying;
సూచించు, sUciMcu
-v. t.
--point; indicate; show; suggest;
సూచి, sUci
-n.
--pointer; indicator; index; సూచిక;
---దిక్‌సూచి = compass; a pointer of direction.
---వాయుసూచి = wind wane; a pointer of wind direction.
సూజీ, sUjI
-n.
-- [Hind.] finely ground wheat grain = cream of wheat; semolina = గోధుమ రవ్వ;
---Sooji or "suji" (pronounced soo-jee), semolina or "rava" (pronounced ruh-waa) are Hindi words for granulated wheat — and all are from the same wheat flour. The word semolina is Italian in origin while sooji is the word used for it in North India and Pakistan. Rava is the name for semolina in South India. This is not only used as a battering ingredient in many Indian dishes but it is also used as the main ingredient in numerous foods, both sweet and savory, like Upma and Rawa Laddoo.
సూడిద, sUDida
-n.
--gift;
సూతకం, sUtakaM
- n.
-- (1) ceremonial impurity or pollution supposed to arise from birth or death occurring in a family;
-- సూతకం (అంటే దగ్గరి బంధువుల మరణం వల్ల వచ్చిన అశుచి) 12 రోజులకు పూర్తి అవుతుంది. తరువాత, ఇంట్లో పుణ్యః వాచనం చేయించుకుని యధావిధిగా పూజా పునస్కారాలు చేసుకోవచ్చు. చేసుకోవాలి కూడాను. ఏటి సూతకం ఉండేవారికి, లేని వారికీ కూడా ఇదే నియమం. ఏటి సూతకం అన్నది కర్తకు ఉంటుంది. (కర్త అంటే అంత్యేష్టి చేసినవాడు, అతని సహోదరులు, వారి వారి భార్యలు, జీవితులైన తల్లి/తండ్రి మాత్రమే.)
-- మైల; జాతాశౌచము; మృతాశౌచము;
-- (2) mercury;
సూత్రం, sUtraM
-n.
--(1) string; thread;
--(2) principle; rule; a short rule; an easy-to-remember rule; aphorism; tenet;
--(3) law; theorem;
--(4) formula;
--(5) contrivance;
---గోత్ర సూత్రాలు = family name and creed.
---జల సూత్రాలు = waterworks.
---మంగళ సూత్రం = the auspicious thread; the thread tied in the neck of a bride by the groom at the wedding ceremony.
---యోగ సూత్రాలు = aphorisms of Yoga.
---సూత్రధారి = stage manager.
--- క్షీణోపాంత ప్రయోజన సూత్రం = the Law of Diminishing Returns;
సూదంటురాయి, sUdaMturAyi
-n.
--lodestone; a natural magnet; (lit.) one that attaches itself to a needle;
సూది, sUdi
-n.
--(1) needle; a needle with an eye;
--(2) female chef; female cook;
---అల్లిక సూది = knitting needle.
---గుండుసూది = pin with a head.
---సూది మందు = injection; shot.
సూన్యం, sUnyaM
-n.
--void;
సూన్యత, sUnyata
-n.
--emptiness;
సూదుడు, sUduDu
-n. m.
--chef; cook;
సూపం, sUpaM
-n.
--soup, boiled pulses;
సూర్య, sUrya
-adj.
--sun; solar; helio;
సూర్యకాంతం, sUryakAMtaM
-n.
--sunflower;
సూర్యగ్రహణం, sUryagrahaNaM
-n.
--solar eclipse;
సూర్యజ్వాల, sUryajvAla
-n.
--solar flare;
సూర్య దినం, sUrya dinaM
-n.
--solar day; the duration of time between one local noon to the next local noon; 24 hours;
సూర్యరశ్మి, sUryarasmi
-n.
--sunshine; ఎండ;
సూర్యావర్తం, sUryAvartaM
-n.
--a migraine-like headache that increases as the Sun rises and subsides as the Sun goes down;
సూరి, sUri
-n.
--scholar; a title given to scholars, usually appended to a name;
సూర్మి, sUrmi
-n.
--anvil;
సూర్యుడు, sUryuDu
-n. m.
--Sun;
స్పూనరీయం, spUnarIyaM
-n.
--Spoonerism; a slip of the tongue, such as "well-boiled icicle" when what was intended is a "well-oiled bicycle"; named after William A. Spooner (1844-1930); some Telugu examples are చొక్కరు-నిక్కా, సిరం-కలాబుడ్డి, పుహం-సింలి;
స్ఫూర్తి, sphUrti
-n.
--(1) idea; flash of an idea; thought; mental vibration; manifestation;
--(2) fullness; shine;
---సమయస్ఫూర్తి = presence of mind; a thought on the spur of the moment.
---ప్రజాస్వామ్య స్ఫూర్తి, = spirit of democracy.
స్థూల జగత్తు, sthUla jagattu
-n.
--macrocosm; the universe;
స్థూల దృష్టి, sthUla dRshTi
-n.
--cursory glance; superficial view;
స్యూతం, syUtaM
-n.
--stitched; sewn;
స్యూతులు, syUtulu
-n. pl.
--sutures; కుట్లు; % to e2t
స్యూతి, syUti
-n.
--a row of stitches; sutures;
%సృ - sR, సెం - seM, సే - sE, సై - sai
సృజన, sRujana
-n.
--creation; artistic creation; creation of the Universe;
సృజనాత్మకం, sRjanAtmakaM
-n.
--creativity;
సృష్టి, sRshTi
-n.
--creation; creation of the Universe;
సెంటీమీటరు, seMTImITaru
-n.
--centimeter; one-hundredth of a meter; a little less than half-an-inch; a measure of length in the metric system of measurement;
సెంటు, seMTu
-n.
--(1) scent; perfume;
--(2) cent; hundredth of an acre of land; 453.6 square feet; 48.4 square yards; a plot of land 66 feet x 33 feet is equal to 5 cents;
సెకండు, sekaMDu
-n.
--(1) second; 3600th of an hour;
--(2) second; 3600th of a degree;
సెక్స్‌టెంటు, seksTeMTu
-n.
--sextant; an instrument to measure angles above the horizon of stars and other celestial bodies;
సెగ, sega
-n.
--warmth; heat; draft from a fireplace;
సెగ్గడ్డ, seggaDDa
-n.
--boil; carbuncle;
సెజ్జ, sejja
- n.
-- bed; something to sleep on;
సెట్టి, seTTi
- n. a term traditionally used to indicate people belonging to the Vaisya caste;
-- అతి ప్రాచీన కాలంలో బలిజలు మొదలైనవారు సంస్కృతీకరణంతో శ్రేష్ఠి బిరుదు పొందారు. అదే శెట్టి, సెట్టి గా మార్పు చెందంది. ఉత్తరాదిన సేఠ్ గూడా ఈ కోవకు చెందినదే. ఈ బలిజ శబ్దం వణిజ, వాణిజ్య, వణిక్ లాంటి సంస్కృత పదాలకు చుట్టం కావచ్చు.
సెలరీ, selarI
-n.
--celery; a green leafy vegetable; [bot.] Apium raveolens;
సెలవు, selavu
-n.
--(1) leave; permission to be absent from work or school;
--(2) holidays; (note.) the word vacation refers to the time taken off from daily chores for recreational purposes; holidays are days declared as non-working days by your employer;
సెలవులు, selavulu
-n. pl.
--(1) holidays;
--(2) vacation days;
స్టెప్పి, sTeppi
-n.
--Russian meadow;
స్పెక్ట్రమ్, spekTram
-n.
--spectrum; also వర్ణపటం;
సేకరణి, sEkaraNi
-n.
--accumulator; a register used in the arithmetic units of computers;
సేకరించు, sEkariMcu
-v. t.
--gather; collect; glean;
సేతువు, sEtuvu
-n.
--bridge; dike; causeway; a raised road or track across a low or wet ground; ex. "an island reached at low tide by a causeway;"
-- వారధి; అడ్డకట్ట; వంతెన;
సేద్యం, sEdyaM
-n.
--cultivation;
సేన, sEna
-n.
--armed forces; military;
సేపు, sEpu
-suff.
--indicative of a duration of time;
---గంటసేపు = for a duration of an hour.
---చాలాసేపు = for a long time; this expression still indicates a duration of time less than a day; it is never correct to say, రోజుసేపు; వారం సేపు; or ఏడాది సేపు.
సేరు, sEru
-n.
--(1) a measure of weight in pre-independence India; 1 సేరు = 8 పలములు = 24 తులములు;
--(2) a measure of volume in pre-independence India; 1 సేరు = 1.76 పైంట్లు, that is, a little less than one quart;
---సవాసేరు = a weight of one-and-quarter "seers" or 30 తులములు
సేవ, sEva
-n.
--service;
సేవానిరతి, sEvAnirati
- n.
-- devotion to service;
సేవించు, sEviMcu
-v. t.
--(1) serve;
--(2) eat; drink; consume;
స్టేషను, sTEshanu
-n.
--station; railway station; bus depot; train depot;
స్నేహం, snEhaM
-n.
--(1) friendship; affection, love, kindness, tenderness;
--(2) oiliness; viscidity, unctuousness, lubricity (one of the 24 Guṇas according to the Vaiśeṣikas).
— (3) Moisture.
— (4) Grease, fat, any unctuous substance.
— (5) Any fluid of the body, such as semen. sweat
స్నేహకం, snEhakaM %e2t
-n.
--lubricant;
స్నేహనం, snEhanaM %e2t
-n.
-- lubrication;
స్నేహితుడు, snEhituDu
-n. m.
--friend; boy friend; pal;
స్నేహితురాలు, snEhiturAlu
-n. f.
--friend; girlfriend; pal;
స్వేదం, svEdaM
-n.
--sweat; perspiration;
స్వేదకారిణి, svEdakAriNi
-n.
--diaphoretic; one that prompts sweating;
సైంధవం, saiMdhavaM
-adj.
--(1) oceanic; related to the sea;
--(2) related to the river Indus;
సైంధవ లవణం, saiMdhava lavaNaM
-n.
--rock-salt; rock-salt is mined and is comprised of coarse crystals; its sodium content is less than that of sea salt; rock-salt is often used to accent some food dishes; this appears to be a misnomer because, literally, it means sea salt;
-- సైంధవ లవణం మెగ్నీషియం, సల్ఫేట్‌లతో తయారైన ఒక ఖనిజ లవణం. ముదురు నీలం, ఊదారంగు, గులాబీ, నారింజ, ఎరుపు, పసుపు, బూడిద రంగుల్లో దొరుకుతుంది. ఇందులో అయోడిన్ చాలా తక్కువ మోతాదులో ఉంటుంది. మెగ్నీషియం, పొటాషియం, ఇనుము, మాంగనీస్, జింక్ వంటి పోషకాలు ఉంటాయి.
ఉప్పుకు బదులు సైంధవ లవణంను వాడితే ఎన్నో ఆరోగ్య ప్రయోజనాలు ఉన్నాయి.అంతేకాక మనం రోజు వాడే ఉప్పు కన్నా సైంధవ లవణం చాలా తక్కువ పడుతుంది. సైంధవ లవణాన్ని వాడటం వల్ల రోగనిరోధక శక్తి పెరుగుతుంది.
సైకతం, saikataM
-n.
--sand dune;
సైకిలు, saikilu
-n.
--bicycle;
సైగ, saiga
-n.
--gesture; signal; sign;
సైతాను, saitAnu
-n.
--Satan, devil; Lucifer; In Christian theology, the great enemy of man and goodness;
సైదాపిట్ట, saidApiTTa
-n.
--babbler; a type of bird;
సైన్యం, sainyaM
-n.
--military; army;
సైనికుడు, sainikuDu
-n.
--soldier;
%సొ- so, సో - sO, సౌ - sau
సొంత, soMta
-adj.
--own; private; personal;
సొంపు, soMpu
-n.
--elegance; grace; beauty;
సొట్ట, soTTa
-n.
--(1) lame,
--(2) dent;
సొత్తు, sottu
-n.
--property;
సొద, soda
-n.
-- (1) grief; sorrow; botheration; a tale of woe; ఒకరి కష్టములను ఇంకొకరితో విసుగు బుట్టునట్లు చెప్పుకొనునది;
-- (2) a funeral pile;
సొన, sona
-n.
--(1) yolk; the inside of an egg;
--(2) albumin;
---తెల్లసొన = white of an egg.
---పచ్చసొన = yellow of an egg.
సొమ్ము, sommu
-n.
--cash; money;
సొమ్మొకడిది, సోకొకడిది, sommokaDidi, sOkokaDidi
-ph.
--[idiom] one toils, another enjoys;
సొరంగం, soraMgaM
-n.
--tunnel;
సొరకాయ, sorakAya
-n.
--bottle gourd; [bot.] Cucurbita langenaria; Langenarius vulgaris; Lagineria siceraria; [note.] in Greek lagenos means bottle];
-- same as ఆనపకాయ; అలాబువు; ఆనుగం;
-- చేదు సొర = bitter bottle gourd; కటు తుంబీ; తిక్తాలబు;
--[Sans.] అలాబు; కోశాలబు; తుంబీ; ఆనుగం;
సొరపియ్యి, sorapiyyi
-n.
--cuttlebone; the shell of a cuttlefish;
సొర్ర, sorra
-n.
--shark; a generic name for a large variety of fish; Many fish belonging to different families are called by names that end with the word సొర్ర. Also, the same fish is called by different names, both in English and Telugu. This uncertainty is unfortunate. For convenience, all the fish names that end with సొర్ర are listed below, grouped by the family to which they belong.
--(1) The Orectolobidae family.
---బొకీ సొర్ర = ridgeback; [bio.]Chiloscyllium indicus.
---రా సొర్ర = cat shark; [bio.] Chiloscyllium indicus.
---తిమింగిల సొర్ర = whale shark; Rhincodon typus.
---పొల్లిమాకం = zebra shark. [bio.] Stegostoma varius; this could be పులి మొకం in which case this is probably tiger shark.
---కొమ్మురాసి = tiger shark; [bio.] Stegostoma varius; of the Carcharhnidae family.
---సొర్ర = Gangetic shark; ground shark; [bio.] Carcharhinus gangetica.
---సొర్ర = grey shark; [bio.] Carcharhinus limbatus.
---పాల సొర్ర = Elliots grey shark; [bio.] Carcharhinus ellioti.
---కరముత్తు సొర్ర = white cheeked shark. [bio.] Carcharhinus dussumieri.
---కోవల్ సొర్ర = black finned shark; [bio.] Carcharhinus melanopterus.
---నల్ల సొర్ర = black shark; [bio.] Carcharhinus melanopterus.
---సిగ సొర్ర = grey shark; [bio.] Carcharhinus melanopterus. (ety.) సిగ means knotted hair, which could be black or grey.
---కర్రిమూతి సొర్ర = grey shark; [bio.] Carcharhinus melanopterus. (ety.) కర్రిమూతి = black mouth.
---రణ సొర్ర = black-tipped shark; [bio.] Carcharhinus spallanzani.
---బొక్క సొర్ర = black-tipped shark; [bio.] Carcharhinus spallanzani.
---నేతి సొర్ర = long snout shark; [bio.] Carcharhinus temminckii.
---కిట్టలం సొర్ర = tiger shark; [bio.] Galeocerdo cuvier.
---పాల సొర్ర = gummy shark; [bio.] Mustellus manaxo.
---పాల సొర్ర = grey dog shark. [bio.] Scoliodon palasorra.
---సీమ సొర్ర = grey dog shark; [bio.] Scoliodon palasorra.
---పచ్చ సొర్ర = yellow dog shark; [bio.] Scoliodon sorrakowah.
---కొమ్ము సొర్ర = arrow head shark; [bio.] Sphyrna blochii. (ety.) కొమ్ము means horn or antler.
---సప్ప సొర్ర = hammerhead shark; [bio.] Sphyrna blochii. of the Rhinobatidate family. (ety.) సప్ప means bland or tasteless.
---పొత్తిల సొర్ర = angelfish; [bio.] Rhina ancylostomus Schn.
సొరుగు, sorugu
-n.
--drawer in a table or box;
సోంపు, saunf
- n.
--Deshi Saunf; fennel seed; [bot.] Foeniculum vulgare; Fennel is a flowering plant species in the carrot family. It is a hardy, perennial herb with yellow flowers and feathery leaves. It is indigenous to the shores of the Mediterranean but has become widely naturalized in many parts of the world, especially on dry soils near the sea coast and on riverbanks;
-- జీలకఱ్ఱ వంటి దినుసు.
సోకు, sOku
-n.
--fashion; style;
సోకు, sOku
-v. i.
--touch; graze;
సోకుడు, sOkuDu
-n.
--infection;
సోకుడుముడుగు, sOkuDumuDugu
-n.
--touch-me-not; impatiens; an annual herb with showy irregular flowers ;
సోడా, sODA
-n.
--(1) sodium; the chemical element Na;
--(2) carbonated water;
---చాకలి సోడా = washing soda; sodium carbonate.
---తినే సోడా = baking soda; sodium bicarbonate.
---దాహకసోడా = caustic soda; sodium hydroxide.
సోథిక్ చక్రం, sOthik cakraM
-n.
--sothic cycle; [astron.] a period of time equal to 1461 years. In reality, a year is about 365.25 days. When Egyptians used 365 as the length of the year, their calculations went out of synchronization by 0.25 days every year. If not corrected, this error will accumulate until the total error is equal to one year. Egyptians called this period the Sothic cycle;
సోదా, sOdA
-n.
--search; % to e2t
సోది, sOdi
-n.
--(1) soothsaying; an astrological forecast;
--(2) empty talk;
సోపపత్తికంగా, sOpapattikaMgA
- adv.
-- with proof;
సోపానం, sOpAnaM
-n.
--step; step in a flight of stairs;
సోపు, sOpu
-n.
--anise; an ingredient in Indian cooking and as a mint after a meal; [bot.] Pimpenella anisum;
--fennel; an ingredient, similar to anise, in Indian cooking and as a mint after a meal; [bot.] Foeniculum vulgare;
సోమలత, sOmalata
-n.
--(1) ephedra; believed to be the vine from which the soma juice of the Vedic era was produced; [bot.] Ephedra gerardiana wall;
--(2) moon plant; [bot.] Asclepias acida;
సోమసూత్రం, sOmasUtraM
-- 1. A vessel with a spout; సోమసూత్రము వంటి ముఖ భాగము గలిగిన లోహపాత్ర;
-- 2. A basin with a spout and handle. ముక్కు, చెయ్యి, పిడి గల చిన్న పాత్ర;
-- 3. The receptacle or pit on the outside of a temple to receive the water with which the idol has been bathed. పానవట్టము నుండి నీళ్లు పోవు దారి, లింగాభిషేక జలముపోయి పడుతొట్టి;
-- (Note) శివలింగానికి కింద ఉండే పళ్ళెం పేరు పానపట్టం; అభిషేకం చేసిన ద్రవ్యాలు బయటకి వచ్చే మార్గం సోమసూత్రం; శివాలయాలు తూర్పు ముఖం గానూ, పశ్చిమ ముఖం గానూ ఉంటాయి; అవి ఏ ముఖంగా ఉన్నా సోమసూతం మాత్రం ఎల్లప్పుడూ ఉత్తరం వైపునే ఉంటుంది; see also పానవట్టము;
సోయగం, sOyagaM
-n.
--elegance; charm; beauty;
సోయా, sOyA
-n.
--soy; soy bean;
సోల, sOla
-n.
--a volumetric measure used in pre-independence India; approximately equal in volume to one and a half cups; see also తవ్వ;
సోషలిజం, sOshalijaM
-n.
--socialism; the economic philosophy that espouses state ownership of industrial and financial institutions for the common good; సమాజవాదం; (rel.) కేపిటలిజం; కమ్యూనిజం;
స్కోరు, skOru
-n.
--score; the points won in a game;
స్తోత్రము, stOtramu
- n.
--
-- భక్తితో భగవంతుని కీర్తిస్తూ ఆరాధించే గాన పాఠము; ఉదా. సౌందర్యలహరి;
సౌధం, saudhaM
-n.
--palace; manor; luxurious building; (lit.) one that was built with lime-cement;
సౌధ సోపాన న్యాయం, saudha sOpAna nyAyaM
-ph.
--the logic that says that in order to reach the top of a building, you must scale it one step at a time; this is used to convey the meaning that a difficult problem can be solved by tackling it one step at a time;
సౌభాగ్యం, saubhAgyaM
-n.
--good fortune; wealth;
సౌభాగ్యవతి, saubhAgyavati
-n.
--a woman whose husband is alive;
సౌర, saura
-adj.
--solar;
సౌర కుటుంబం, saura kuTuMbaM
-ph.
--solar system;
సౌరదినం, sauradinaM
-n.
--solar day;
---సగటు సౌరదినం = mean solar day; 24 hours.
సౌరభం, saurabhaM
-n.
--fragrance;
సౌరపంచాంగం, saurapaMcAMgaM
-n.
--solar calendar; the calendar that uses the Sun's apparent motion as the basis for calculating times of events. According to the solar calendar, the year is 365.25 days;
సౌలభ్యం, saulabhyaM
-n.
--ease;
సౌవర్ణకరణి, sauvarNakaraNi
-n.
-- the name of a legendary herb which is supposed to bring full-blooded health & strength to the body; [see also] విశల్యకరణి, సంధానకరణి, సంజీవకరణి;
సౌవీరం, sauvIraM
-n.
--[chem.] mercuric chloride;
సౌష్ఠత, saushTata
-n.
--symmetry;
సౌష్ఠవం, saushTavaM
-n.
--(1) beauty; good proportions;
--(2) symmetry; this suggests that a measure of beauty is symmetry;
--(3) well-being;
---ఆర్థిక సౌష్ఠవం = economic wellbeing.
హంస, haMsa
-n.
--(1) swan;
--(2) figuratively, life force;
---హంస లేచిపోయింది = the person is dead.
హంస తూలిక, hAMsa tUlika
-n.
--swan's down; tender feathers of a swan;
హంసపాదు, hAMsapAdu
-n.
--a caret mark showing an insertion in the text; (lit.) swan's foot;
---ఆదిలోనే హంసపాదు = a misstep and correction at the very beginning.
హక్కు, hakku
-n.
--right; claim;
---స్వరాజ్యం నా జన్మ హక్కు = independence is my birthright.
హజారం, hajAraM
-n.
--courtyard;
హఠం, haThaM
-n.
--obstinate behavior;
హఠాత్తుగా, haThAttugA
-adv.
--suddenly; abruptly;
హడలగొట్టు, haDalagoTTu
-v. t.
--frighten; scare; terrorize;
హత్తుకొను, hattukonu
-v. i.
--get attached; take root; become favorable;
హత్తుకొను, hattukonu
-v. t.
--hug;
హతోస్మి, hatOsmi
-inter. idiom.
- too bad!; I am dead!; (lit. Sans.) I am dead; హతః + అస్మి = హతోఽస్మి; హతః = చంపబడిన వాడు(గా), అస్మి = ఐతిని; నేను చంపబడినవాడిని అయ్యాను; "చచ్చేన్రోయ్" అనేది తెలుగు నుడికారానికి సరిపోయే మాట.
హనుమాఫలం, hanumAphalaM
-n.
-- (1) soursop; Graviola; [bot.] Annona muricata; Also known as Laxman phal; భారత దేశంలో ఆయుర్వేద దుకాణాలలో హనుమాఫల రసం అని అమ్ముతారు;(2) passion fruit?; [bot.] Passiflora edulis of the Passifloraceae family; a native of Brazil; (3) seedless Sitaphal? (as advertised at Sreehari Horticultural Nursery in Baroda, Gujarat, India); (4) star fruit ?; [bot.] Averrhoa carambola;
హయాం, hayAM
-n.
--(1) jurisdiction; regime;
--(2) period of authority;
హరశోఠం, harasOThaM
-n.
--gypsum;
హర్మల్, harmal
- n.
-- Syrian rue; African rue; Harmal; [bot.] Peganum hermala of the Zygophyllacea family;
-- used in traditional medicine as a sedative and abortifacient. It is also used as a hallucinogen similar to ayahuasca;
హరితం, haritaM
-n.
--(1) green;
--(2) chlorine; one of the chemical elements; Cl;
హరితకి, haritaki
-n.
--[bot.] Terminalia chebula;
హరితగృహం, haritagRhaM
-n.
--greenhouse; (lit.) an enclosed; glass-covered space where tropical plants can be grown in cold climates.
హరితగృహ వాయువులు, haritagRha vAyuvulu
-n.
--greenhouse gases; these gases, such as carbon dioxide, are believed to be the agents causing the greenhouse effect;
హరియాలీ గడ్డి, hariyAlI gaDDi
- n.
--a type of grass used in Ayurvedic medicines; [bot.] Cynondon dactylon;
హలంతం, halaMtaM
-adj.
--ending in a consonant;
హల్లు, hallu
-n.
--consonant; typically a pure consonant combined with a vowel;
హవా, havaa
- n.
-- trend; wind; viral;
-- బహాళ ప్రచారం కావడం; జనాదరణ పొందడం;
-- నేడు ప్రపంచం అంతా అమెరికా హవాలో ఉంది;
హవాలా, hawaala
- n.
-- an informal system of transferring money and value internationally, often used in parts of the world where formal banking systems may be limited or less accessible. It is based on trust and the extensive use of connections such as family relationships and regional affiliations.
హవేలి, havElI
-n.
--mansion; palace;
హస్తం, hastaM
-n.
--(1) hand;
--(2) five;
హస్త, hasta %updated
-n.
--(1) Gamma Virginis; Porrima; Yoga tara of the 13th lunar mansion; located in the constellation Virgo;
--(2) Corvus, the crow; The 13th of the twentyseven star groups (or asterisms or lunar mansions) of the Hindu calendar;
హస్తకం, hastakaM
-n.
--handle;
హస్తకళలు, hastakaLalu
-n.
--handicrafts;
హస్తప్రయోగం, hastaprayOgaM
-n.
--masturbation; autoeroticism; the process of achieving sexual pleasure by handling the genital organs with a hand;
హస్తలాఘవం, hastalAghavaM
-n.
--sleight of hand;
హస్తవాసి, hastavAsi
-n.
--skill; competence; [idiom] the magical healing touch by the hand of, especially, a doctor;
హస్తాక్షరం, hastAksharaM
-n.
--signature;
హస్తిమశకాంతరం, hastimaSakAMtaraM
-n.
--huge difference; (lit.) difference between an elephant and a gnat;
హస్తి మేఢ్రపు చెట్టు, hastimEMDhrapu ceTTu
-n.
--sausage tree; [bot.] Kigelia pinnata or Kigelia africana of the Bignoniaceae family; ఈ చెట్టు కాయలు ఏనుగు పురుషావయవాన్ని పోలి ఉండే కారణంగా దీనికాపేరు వచ్చింది; ఏనుగు చెట్టు;
హిమనీనదం, himanInadaM
-n.
--glacier; (lit.) a river of snow;
హిమనీపాతం, himanIpAtaM
-n.
--icefall; avalanche;
హిమరేఖ, himarEkha
-n.
--snow line; a level above which snowfall does not melt;
హిమాంబువు, himAMbuvu
- n.
-- scented water; rose water;
---పన్నీరు;
హిమాచలం, himAchalaM
- n.
-- the Lesser Himalayas; also called Inner Himalayas, Lower Himalayas, or Middle Himalayas, middle section of the vast Himalayas mountain system in south-central Asia.
హిమాద్రి, himAdri
- n.
-- the Greater Himalayas; Great Himalayas, also called Higher Himalayas or Great Himalaya Range, highest and northernmost section of the Himalayan mountain ranges. ... The Great Himalayas contains many of the world's tallest peaks, including (from west to east) Nanga Parbat, Annapurna, Mount Everest, and Kanchenjunga.
హిమోగ్లోబిన్, himOglObin
-n.
--hemoglobin; Hemoglobin is the protein molecule in red blood cells that carries oxygen from the lungs to the body's tissues and returns carbon dioxide from the tissues back to the lungs. Hemoglobin is made up of four protein molecules (globulin chains) that are connected together;
-- same as రక్తచందురం;
హీన, hIna
-adj.
--inferior; low; vile; poor; abject; wretched;
హీనత, hInata
-n.
--inferiority; lowness; weakness;
---బుద్ధిహీనత = foolishness; without wisdom.
---బలహీనత = weakness; without strength.
హీనధాతువు, hInadhAtuvu
-n.
--[chem.] base element; base metal;
హీనపక్షం, hInapakshaM
-adv.
--at the minimum; at least;
హీనుడు, hInuDu
-n. m.
--(1) base person; vile person; a wretch;
--(2) as a suffix, it means a person who lacks the quality described in the prefix;
---బుద్ధిహీనుడు = fool; senseless person.
---బలహీనుడు = weakling; a person without strength.
హీనయానం, hInayAnaM
-n.
--a sect in Buddhism; (lit.) inferior boat trip; the little boat;
హీవియా, hIviyA
-n.
--Hevia; a rubber tree native to South America;
హుండీ, huMDI
-n.
--(1) collection box at a temple;
--(2) bank check; bank draft; banknote; bill of exchange;
హుందా, huMdA
-n.
--dignity; solemnity; stature;
హుటాహుటీగా, huTAhuTIgA
-adv.
--immediately; with no delay; on the double;
హుళక్కి, huLakki
-n.
--(1) untrue; one that is not there; false;
--(2) zero; nothing;
హుషారుగా, hushArugA
-adv.
--merrily; joyously;
హృ - hR, హె - he, హే - hE, హై - hai, హొ - ho, హో - hO
హృద్యం, hRdyaM
-n.
--one that is pleasant; one that is pleasing;
హెక్టరు, hekTaru
-n.
--hectare; an area equal to the size of a square of 100 meters on its side; a metric unit of area that is roughly equal to 2.471 acres;
హెగ్గాడి, heggADi %e2t
-n.
--sentry;
హెచ్చరించు, heccariMcu
-v. t.
--warn; caution; enjoin;
హెచ్చరిక, heccarika
-v. t.
--warning;
హేతువు, hEtuvu
-n.
--cause; reason; rationale;
హేతువాదం, hEtuvAdaM
-n.
--rationalism;
-- మూఢ నమ్మకాలకు సరియైన నిరూపణ కోరే వారిని హేతువాదులు (rationalist) అంటారు.
హేమం, hEmaM
-n.
--gold;
హేమాహేమీలు, hEmAhEmIu
-n. pl.
--big shots; big wheels; (ety.) believed to be an acronym for the words headmaster and headmistress when written in Telugu; another theory says that this is a Kannada word; అతిరధ-మహారధులు; సమర్ధులు; మొనగాళ్లు;
హేయమైన, hEyamaina
-adj.
--obnoxious; odious;
హేల, hEla
-n.
--sport; play;
హేళన, hELana
-n.
--ridicule; derision; sneering;
హైమావతి, haimAvati
-n.
--[bot.] Acorus calamus; see also వడజ;
హైరాణ, hairAna
-n.
--stress; toil; fatigue;
-- హైరాన్ (حيران) అన్న పారశీక పదానికి దిగ్భ్రమ చెందడం, ఆందోళన చెందడం, శ్రమ పడడం అన్న అర్థాలున్నాయి. అదే హిందుస్థానీ/ఉర్దూ ద్వారా తెలుగులోకి హైరానాగా ప్రవేశించింది.
-- దీని మూల ధాతువు అరబ్బీ హైర్- (حير). హైరత్- (حيرة) 'ఆశ్చర్యం, దిగ్భ్రమ, కలవరము' అన్నది కూడా ఈ ధాతువుకు చెందినదే (సురేశ్ కొలిచాల);
హొయలు, hoyalu
-n.
--gracefulness; grace;
హోదా, hOdA
-n.
--status; rank; office;
హోమం, hOmaM
-n.
--oblation to Gods via a sacrificial fire; same as హవనం;
హోమగుండం, hOmaguMDaM
-n.
--the pit where the sacrificial fire is held;
హోర, hOra
-n.
--approximately an hour; one-half of the period defined by a Zodiacal sign;
హోరాహోరీ, horAhOrI
-adj.
--uninterrupted; ceaselessly; continuous; (lit.) every hour;
హోరు, hOru
-n.
--roar; the sound of an ocean; tempestuous;
---చెవిలో హోరు = roaring sound in the ear; ringing in the ear.
---సముద్రపు హోరు = the roar of the ocean.
---హోరుమని వర్షం పడుతోంది = it is raining heavily.
మూలం
V. Rao Vemuri, English-Telugu and Telugu-English Dictionary and Thesaurus, Asian Educational Services, New Delhi, 2002 ISBN 0-9678080-2-2
