వికీ శాసనాల గ్రంథం:కంటెంట్ మార్గదర్శకాలు

వికీపీడియా ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద, అత్యంత విశ్వసనీయమైన విజ్ఞాన కోశంగా తన స్థానాన్ని కొనసాగించడానికి కంటెంట్ మార్గదర్శకాలు అత్యంత కీలకమైన పాత్ర పోషిస్తాయి. ఈ మార్గదర్శకాలు వికీపీడియాలో కంటెంట్ సృష్టి, సవరణ, మరియు ప్రచురణకు సంబంధించిన ప్రధాన విధానాలను నిర్వచిస్తాయి. ప్రతి రచయిత, సంపాదకుడు ఈ ఎనిమిది ప్రధాన కంటెంట్ విధానాలను పూర్తిగా అర్థం చేసుకోవడం ద్వారా వికీపీడియా నాణ్యత, న్యాయబద్ధత, మరియు నమ్మకదగ్యతను నిర్వహించవచ్చు.

ఎనిమిది ప్రధాన కంటెంట్ విధానాలు

1. ఆత్మకథలు (Autobiographies)

మూల సూత్రం: వ్యక్తిగత ప్రయోజనాలకు వికీపీడియాను ఉపయోగించకుండా నిరోధించడం.

వివరణాత్మక మార్గదర్శకాలు:

మీ స్వంత జీవిత చరిత్ర గురించిన వ్యాసాలను సృష్టించడం లేదా విస్తృతంగా సవరించడం తగదు. మీ బయోగ్రఫీలో వాస్తవికంగా తప్పుగా ఉన్న సమాచారాన్ని మాత్రమే సరిచేయండి.
మీ గురించిన సానుకూల లేదా అనుకూల సమాచారాన్ని జోడించడం స్వీయ ప్రచారంగా పరిగణించబడుతుంది. మీ వ్యాపారం, సంస్థ లేదా ఉత్పాదనలకు సంబంధించిన వ్యాసాలను సవరించేముందు ఇతర ఎడిటర్లతో చర్చించండి.
తటస్థ దృక్కోణం (NPOV) నిర్వహించడానికి మీ వ్యక్తిగత ప్రయోజనాలను పక్కన పెట్టండి.
ప్రత్యామ్నాయ పద్ధతులు:

మీ గురించిన వ్యాసాలను ఇతర అనుభవజ్ఞులైన ఎడిటర్లు రాయనివ్వండి.
మీ స్వంత వ్యాసాలకు సంబంధించిన చర్చా పేజీలలో సూచనలు ఇవ్వండి.
మీ రంగంలోని ఇతర వ్యాసాలను మెరుగుపరచడంలో దృష్టి సారించండి.
ఉదాహరణ: ఒక వ్యాపారవేత్త తన వ్యాపారం గురించి వికీపీడియాలో ఒక వ్యాసం సృష్టించి, అందులో తన ఉత్పత్తుల గురించి సానుకూలంగా రాసినప్పుడు, అది ఆత్మకథా నియమానికి విరుద్ధం అవుతుంది. బదులుగా, ఆ వ్యాపారవేత్త తన వ్యాపారానికి సంబంధించిన సమాచారాన్ని చర్చా పేజీలో సూచనగా ఇవ్వడం లేదా ఇతర సంపాదకులు ఆ వ్యాసం రాయడానికి అవకాశం కల్పించడం సరైన పద్ధతి.

2. మూలاధారాలు, ఉదాహరణలు మరియు శాస్త్రీయ సైటేషన్ శైలులు

ముఖ్యత్వం: వికీపీడియా నాణ్యత మరియు విశ్వసనీయతకు మూలాధారాలు ప్రాథమిక అవసరం. వికీపీడియాలో నాణ్యత మరియు విశ్వసనీయతకు మూలాధారాలు అత్యంత ప్రాధాన్యమైనవి.

📘 వివరణాత్మక మార్గదర్శకాలు:

🔍 మూలాధారాల రకాలు:

• ప్రాథమిక మూలాధారాలు: ప్రత్యక్ష సాక్ష్యాలు, అసలు డాక్యుమెంట్లు, పరిశోధనా పత్రికలు.
• ద్వితీయ మూలాధారాలు: విద్వాంసుల విశ్లేషణలు, వార్తా కథనాలు, పుస్తకాలు.
• తృతీయ మూలాధారాలు: ఎన్సైక్లోపీడియాలు, సారాంశ పత్రికలు.

✍️ సైటేషన్ శైలులు:

• హార్వర్డ్ శైలి: (రచయిత, సంవత్సరం) ఫార్మాట్.
• వాంకోవర్ శైలి: సంఖ్య ఆధారిత సూచనలు.
• APA శైలి: మనోవిజ్ఞాన శాస్త్రానికి అనుకూలమైనది.
• MLA శైలి: సాహిత్య రంగంలో విస్తృతంగా వాడే శైలి.

✅ నాణ్యమైన మూలాధారాల లక్షణాలు:

• స్వతంత్రంగా ప్రచురించబడినవి.
• విద్వాన్ సమీక్ష (Peer Review) పొందినవి.
• రచయితల ప్రాముఖ్యత మరియు నైపుణ్యం.
• వాస్తవ తనిఖీ ప్రక్రియలో భాగమైనవి.
• ప్రాజెక్ట్ విషయానికి సంబంధితమైనవి.

📝 ఉదాహరణ:

"రెండో ప్రపంచ యుద్ధం"పై వ్యాసం రాయాలనుకుంటే, చరిత్రకారుడు రాసిన పుస్తకం (ద్వితీయ మూలాధారం)ను మరియు యుద్ధంలో పాల్గొన్న సైనికుడి డైరీ తీసుకోకూడదు (ప్రాథమిక మూలాధారం)ను మూలంగా తృతీయ ఆధారంగా తీసుకోవచ్చు. ఈ మూలాధారాలను APA లేదా MLA వంటి సరైన సైటేషన్ శైలిలో పేర్కొనడం అవసరం.

3. కంటెంట్ ఫోర్కులు (Content Forks)

ఒకే అంశాన్ని వేరు వేరు వ్యాసాలలో లేదా విభాగాలలో ప్రతిబింబించడం అనేది ఒకే విషయాన్ని పలు వ్యాసాలలో లేదా విభాగాలలో ప్రస్తావించడం లేదా వివరించడం.

అనుమతించబడని ఫోర్కుల రకాలు (తప్పుగా విడగొట్టిన వ్యాసాలు):

1. POV ఫోర్కులు (దృక్కోణాల ఆధారంగా విడగొట్టడం):
   • ఉదాహరణ:
     • "గాంధీ జీవితం – బ్రిటిష్ దృక్కోణం"
     • "గాంధీ జీవితం – భారతీయ దృక్కోణం"
     • ఇవి ఒకే వ్యక్తి జీవితం గురించి వేరు వేరు అభిప్రాయాల ఆధారంగా విడగొట్టడం. ఇది అనవసరం. అన్ని దృక్కోణాలను ఒకే వ్యాసంలో సమన్వయం చేయాలి.
2. కంటెంట్ డుప్లికేషన్ (పునరావృత సమాచారం):
   • ఉదాహరణ:
     • "సూర్యుడు" అనే వ్యాసంలో ఉన్న సమాచారం మళ్లీ "సూర్యుని నిర్మాణం" అనే వ్యాసంలో అదే విధంగా ఉండటం.
     • ఇది పాఠకుడికి గందరగోళాన్ని కలిగిస్తుంది.
3. వేరు పేర్లతో ఒకే అంశం:
   • ఉదాహరణ:
     • "మహాత్మా గాంధీ" మరియు "గాంధీజీ" అనే రెండు వ్యాసాలు ఒకే విషయాన్ని వేరు పేర్లతో కలిగి ఉండటం.
     • ఇది వ్యర్థ వ్యాసాల సృష్టికి దారితీస్తుంది.

అనుమతించబడే ఫోర్కుల సందర్భాలు (సమర్థవంతమైన విభజన):

1. వ్యాస పరిమాణం (Length-based split):
   • ఉదాహరణ:
     • "భారతదేశ చరిత్ర" అనే వ్యాసం చాలా పెద్దదైతే, దాన్ని "ప్రాచీన భారతదేశ చరిత్ర", "మధ్యయుగ భారతదేశ చరిత్ర", "ఆధునిక భారతదేశ చరిత్ర" అనే విభాగాలుగా విభజించడం.
2. సాంకేతిక వివరాలు (Technical details separation):
   • ఉదాహరణ:
     • "ఇంటర్నెట్" అనే వ్యాసం నుండి "ఇంటర్నెట్ ప్రోటోకాల్‌లు" అనే ప్రత్యేక వ్యాసాన్ని వేరు చేయడం.
3. చారిత్రక కాలాలు (Chronological split):
   • ఉదాహరణ:
     • "రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం" అనే వ్యాసాన్ని "రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం (1939–1941)" మరియు "రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం (1942–1945)" అనే కాలక్రమ విభాగాలుగా విభజించడం.

పరిష్కార పద్ధతులు:

1. మెర్జ్ ప్రక్రియలు (Merge):
   • ఒకే విషయంపై ఉన్న రెండు వ్యాసాలను ఒకటిగా కలపడం.
   • ఉదాహరణ: "గాంధీ" మరియు "మహాత్మా గాంధీ" వ్యాసాలను కలపడం.
2. రీడైరెక్ట్ పేజీలు (Redirects):
   • వేరే పేర్లతో ఉన్న వ్యాసాలను ప్రధాన వ్యాసానికి దారి మళ్లించడం.
   • ఉదాహరణ: "గాంధీజీ" అనే పేజీని *"మహాత్మా గాంధీ"*కి రీడైరెక్ట్ చేయడం.
3. మెయిన్ వ్యాసంలో సారాంశాలు (Summarizing in main article):
   • ఉపవ్యాసాల విషయాలను ప్రధాన వ్యాసంలో సంక్షిప్తంగా చేర్చడం.
   • ఉదాహరణ: "ఇంటర్నెట్ ప్రోటోకాల్‌లు" అనే వ్యాసానికి సంక్షిప్తంగా "ఇంటర్నెట్" వ్యాసంలో పరిచయం ఇవ్వడం.

ఇలా సరైన సందర్భాల్లో మాత్రమే వ్యాసాలను విడగొట్టడం ద్వారా సమాచారం స్పష్టంగా, సమర్థవంతంగా పాఠకులకు అందుతుంది.

4. బాహ్య లింకులు (External Links)

ప్రధాన లక్ష్యం: పాఠకులకు అదనపు విలువైన సమాచారాన్ని అందించడం.

వివరణాత్మక మార్గదర్శకాలు:

అనుమతించబడే బాహ్య లింకుల రకాలు

పాఠకులకు అత్యంత విలువైన సమాచారాన్ని అందించడానికి, మేము నిర్దిష్ట రకాల బాహ్య లింకులను మాత్రమే అనుమతిస్తాయి :

• అధికారిక వెబ్‌సైట్లు: ఏదైనా వ్యాసంలోని అంశానికి సంబంధించిన వ్యక్తి, సంస్థ, ప్రభుత్వ విభాగం లేదా ప్రాజెక్ట్ యొక్క అధికారిక వెబ్‌సైట్‌లు. ఇవి సాధారణంగా ఖచ్చితమైన మరియు నమ్మదగిన ప్రాథమిక సమాచారాన్ని అందిస్తాయి.
  • ఉదాహరణ: "నాసా" గురించిన వ్యాసంలో నాసా యొక్క అధికారిక వెబ్‌సైట్ (www.nasa.gov) లింక్.
• ప్రధాన మూలాధారాలు: వ్యాసంలోని అంశంపై ప్రత్యక్ష సాక్ష్యం లేదా ప్రాథమిక సమాచారాన్ని అందించే సైట్లు. ఇవి పరిశోధనలకు మరియు వాస్తవాల ధృవీకరణకు కీలకమైనవి.
  • ఉదాహరణ: "మహాత్మా గాంధీ" గురించిన వ్యాసంలో ఆయన ప్రసంగాలు లేదా లేఖల అధికారిక డిజిటల్ ఆర్కైవ్ లింక్.
• విశ్వసనీయ డేటాబేస్‌లు/రిపోజిటరీలు: అకడమిక్, శాస్త్రీయ, లేదా ప్రభుత్వ సంస్థలు నిర్వహించే డేటాబేస్‌లు లేదా రిపోజిటరీలు. వీటిలో పరిశోధనలు, గణాంకాలు, శాస్త్రీయ నివేదికలు, లేదా లైబ్రరీ కేటలాగ్‌లు ఉంటాయి.
  • ఉదాహరణ: "కోవిడ్-19" గురించిన వ్యాసంలో ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (WHO) యొక్క డేటాబేస్ లింక్.
• బహుళ మాధ్యమ కంటెంట్: వ్యాసం యొక్క సారాంశాన్ని మెరుగుపరిచే మరియు పాఠకులకు దృశ్య/శ్రవ్య అనుభవాన్ని అందించే అధిక-నాణ్యత గల చిత్రాలు, వీడియోలు, లేదా ఆడియో ఫైల్స్. ఈ కంటెంట్ అనుమతించబడిన విశ్వసనీయ వనరుల నుండి వచ్చి ఉండాలి.
  • ఉదాహరణ: ఒక చారిత్రక సంఘటన గురించిన వ్యాసంలో, ఆ సంఘటనకు సంబంధించిన అధికారిక వార్తా చిత్రాల ఆర్కైవ్ లింక్.

నిషేధించబడిన బాహ్య లింకుల రకాలు

పాఠకుల భద్రత మరియు మా కంటెంట్ నాణ్యతను కాపాడటానికి, కొన్ని రకాల లింకులను ఖచ్చితంగా నిషేధిస్తారు :

• స్పామ్/వాణిజ్య లింకులు: ప్రకటనలు, ప్రమోషన్లు, లేదా వ్యాసానికి సంబంధం లేని ఉత్పత్తులు/సేవలను విక్రయించే లింకులు.
• తక్కువ నాణ్యత కంటెంట్: అసంబద్ధమైన, పాతబడిన, తప్పుడు, వ్యక్తిగత బ్లాగులు, లేదా నాణ్యత లేని సమాచారాన్ని అందించే వెబ్‌సైట్లు.
• కాపీరైట్ ఉల్లంఘన: అనధికారిక డౌన్‌లోడ్‌లు, పైరేటెడ్ కంటెంట్, లేదా కాపీరైట్ ఉల్లంఘనలకు పాల్పడే వెబ్‌సైట్లు.
• హానికరమైన సైట్లు: మాల్వేర్, ఫిషింగ్, వైరస్‌లు, లేదా ఇతర హానికరమైన సాఫ్ట్‌వేర్‌లను కలిగి ఉన్న వెబ్‌సైట్లు.
• పరిమిత ప్రాప్యత (Paywalls): చందాలు లేదా చెల్లింపులు అవసరమయ్యే సైట్లు, ఇవి అందరికీ అందుబాటులో ఉండవు. (కొన్ని అరుదైన సందర్భాలలో, ప్రత్యేకించి ప్రధాన మూలాధారాలైతే మినహాయింపు ఉండవచ్చు, కానీ సాధారణంగా నివారించాలి).

బాహ్య లింకులను చేర్చడంపై మార్గదర్శకాలు

బాహ్య లింకులను చేర్చేటప్పుడు ఈ క్రింది సూచనలను పాటించండి:

• ప్రత్యక్ష సంబంధం: మీరు జోడించే లింక్ వ్యాసంలోని నిర్దిష్ట అంశానికి లేదా పాయింట్‌కు నేరుగా మరియు స్పష్టంగా సంబంధం కలిగి ఉండాలి.
• విశ్వసనీయత తనిఖీ: లింక్ చేసే ముందు వెబ్‌సైట్ యొక్క విశ్వసనీయతను మరియు అధికారాన్ని క్షుణ్ణంగా తనిఖీ చేయండి. (ఉదా: వెబ్‌సైట్ ఏ సంస్థచే నిర్వహించబడుతుంది? సమాచారం పీర్-రివ్యూ చేయబడిందా?)
• అనవసరమైన పునరావృతం నివారించండి: ఒకే సమాచారానికి లేదా ఒకే సైట్‌కు అనవసరంగా అనేక లింకులను చేర్చడం మానుకోండి. అవసరమైనప్పుడు మాత్రమే లింక్ చేయండి.
• స్పష్టమైన వివరణ: లింక్‌ను చేర్చినప్పుడు, అది దేని గురించి మరియు పాఠకులకు ఏమి అందిస్తుందో స్పష్టంగా వివరించండి. లింక్ టెక్స్ట్ వివరణాత్మకంగా ఉండాలి.
  • ఉదాహరణ: "చంద్రయాన్-3 మిషన్ గురించి ఇస్రో (ISRO) అధికారిక వెబ్‌సైట్‌లో మరింత సమాచారం తెలుసుకోండి."
• నో-ఫాలో ట్యాగ్: వికీమీడియా సాఫ్ట్‌వేర్ బాహ్య లింకులకు స్వయంచాలకంగా rel="nofollow" ట్యాగ్‌ను జోడిస్తుంది. ఇది శోధన ఇంజిన్ ర్యాంకింగ్‌లను ప్రభావితం చేయదు మరియు స్పామ్‌ను నిరుత్సాహపరుస్తుంది.

5. అంచు సిద్ధాంతాలు (Fringe Theories)

అంచు సిద్ధాంతాలు అనేవి ప్రధాన శాస్త్రీయ లేదా అకడమిక్ సమాజం ద్వారా విస్తృతంగా అంగీకరించబడని, సాధారణంగా పీర్ రివ్యూ జర్నల్స్‌లో ప్రచురించబడని, మరియు శాస్త్రీయ ఏకాభిప్రాయానికి వ్యతిరేకంగా ఉండే సిద్ధాంతాలు.

అంచు సిద్ధాంతాల గుర్తింపు లక్షణాలు:

1. పీర్ రివ్యూ జర్నల్స్‌లో ప్రచురణ లేకపోవడం:
   • ఉదాహరణ: "హోమ్ియోపతి నీటిలో జ్ఞాపకం ఉంటుంది" అనే సిద్ధాంతం పీర్ రివ్యూ జర్నల్స్‌లో సరైన ప్రమాణాలతో ప్రచురించబడలేదు.
2. అకడమిక్ సమాజం ద్వారా విమర్శలు:
   • ఉదాహరణ: "ఫ్లాట్ ఎర్త్ థియరీ"పై శాస్త్రవేత్తలు తీవ్ర విమర్శలు చేస్తారు.
3. శాస్త్రీయ ఏకాభిప్రాయానికి వ్యతిరేకం:
   • ఉదాహరణ: "వికిరణం హానికరం కాదు" అనే వాదన శాస్త్రీయ ఏకాభిప్రాయానికి వ్యతిరేకంగా ఉంటుంది.
4. ప్రయోగాత్మక సాక్ష్యాల లేకపోవడం:
   • ఉదాహరణ: "అస్ట్రాలాజీ (జ్యోతిష్యం)"కి శాస్త్రీయంగా నిర్ధారించగలిగిన ప్రయోగాత్మక ఆధారాలు లేవు.

పరిగణించవలసిన అంశాలు:

1. DUE వెయిట్ (Due Weight):
   • అంచు సిద్ధాంతాలకు వ్యాసంలో తగినంత స్థానం ఇవ్వాలి, కానీ అవి ప్రధాన సిద్ధాంతాల స్థాయిలో ఉండకూడదు.
   • ఉదాహరణ: "ఎవల్యూషన్" వ్యాసంలో "ఇంటెలిజెంట్ డిజైన్" అనే అంచు సిద్ధాంతాన్ని చిన్న భాగంగా మాత్రమే చేర్చాలి.
2. NPOV (Neutral Point of View):
   • వ్యాసం తటస్థంగా ఉండాలి. ఎటువంటి పక్షపాతం లేకుండా వాస్తవాలను మాత్రమే ప్రస్తావించాలి.
3. వెరిఫైఅబిలిటీ (Verifiability):
   • అంచు సిద్ధాంతాల గురించి చెప్పిన సమాచారం స్వతంత్ర, విశ్వసనీయ మూలాల ద్వారా నిర్ధారించగలిగినదిగా ఉండాలి.
4. నోటేబిలిటీ (Notability):
   • ఒక అంచు సిద్ధాంతం ప్రత్యేక వ్యాసానికి అర్హత పొందాలంటే, అది సమాజంలో గణనీయమైన చర్చకు లోనై ఉండాలి.

ఉపసంహరణ మార్గదర్శకాలు:

1. మెయిన్ స్ట్రీమ్ దృక్కోణాన్ని మొదట ప్రదర్శించండి:
   • ఉదాహరణ: "వాక్సినేషన్" వ్యాసంలో మొదట శాస్త్రీయ అంగీకారాన్ని వివరించాలి.
2. అంచు సిద్ధాంతాలను పరిమితంగా కవర్ చేయండి:
   • అవి ప్రధాన విషయాన్ని మించకుండా, చిన్న భాగంగా మాత్రమే ఉండాలి.
3. విమర్శలు మరియు ప్రతి వాదనలను చేర్చండి:
   • అంచు సిద్ధాంతాలపై ఉన్న శాస్త్రీయ విమర్శలను స్పష్టంగా చేర్చాలి.
4. ప్రవక్త పక్షపాతాలను స్పష్టంగా సూచించండి:
   • ఉదాహరణ: "ఈ సిద్ధాంతాన్ని ప్రధానంగా ప్రచారం చేస్తున్నది ఫలానా సంస్థ/వ్యక్తి" అని పేర్కొనాలి

6. నిరాకరణలు మరియు స్పాయిలర్లు (Disclaimers and Spoilers)

మూల సూత్రం: వికీపీడియా సెన్సార్ చేయబడదు, కానీ పాఠకుల అనుభవాన్ని మెరుగుపరచాలి (Wikipedia is not censored but should improve the reader's experience)

వికీపీడియా ఒక ఎన్‌సైక్లోపీడియా. ఇది సమాచారాన్ని సమగ్రంగా, నిష్పక్షపాతంగా, మరియు వాస్తవికంగా అందిస్తుంది. "వికీపీడియా సెన్సార్ చేయబడదు" అంటే, వికీపీడియాలో కంటెంట్‌ను తొలగించడానికి లేదా సవరించడానికి ఎలాంటి బయటి ఒత్తిడి ఉండదు. అయితే, "పాఠకుల అనుభవాన్ని మెరుగుపరచాలి" అంటే, కంటెంట్ సమగ్రంగా ఉన్నప్పటికీ, అది పాఠకులకు అర్థమయ్యేలా, సులభంగా చదవగలిగేలా ఉండాలి. ఇది కేవలం సమాచారాన్ని అందించడం కాదు, పాఠకులకు మంచి అనుభవాన్ని ఇవ్వడం కూడా ముఖ్యమే.

కింద వివరించిన మార్గదర్శకాలు వికీపీడియా సెన్సార్ చేయబడదు అనే సిద్ధాంతాన్ని సమర్థిస్తూనే, పాఠకుల అనుభవాన్ని ఎలా మెరుగుపరుస్తాయో ఉదాహరణలతో చూద్దాం.

స్పాయిలర్ విధానం (Spoiler Policy)

సాధారణ సూత్రం: స్పాయిలర్ హెచ్చరికలు అనవసరం వికీపీడియాలో స్పాయిలర్ హెచ్చరికలు సాధారణంగా అవసరం లేదు. ఎందుకంటే వికీపీడియా అనేది ఒక ఎన్‌సైక్లోపీడియా, అది ఒక సినిమా లేదా పుస్తకం యొక్క కథాంశాన్ని పూర్తిగా వివరిస్తుంది. స్పాయిలర్ హెచ్చరికలు పాఠకుల అనుభవాన్ని అడ్డుకోకూడదు.

ఉదాహరణ: 'అవెంజర్స్: ఎండ్‌గేమ్' (Avengers: Endgame) సినిమా పేజీలో, ఐరన్ మ్యాన్ (Iron Man) చనిపోతాడని, మరియు సినిమా ముగింపులో థానోస్ (Thanos) ఓడిపోతాడని స్పష్టంగా వివరించబడి ఉంటుంది. దీనికి ప్రత్యేకంగా "స్పాయిలర్ అలర్ట్" అని పెట్టరు. ఎందుకంటే ఆ పేజీని చూసే పాఠకులకు ఆ సినిమా గురించిన పూర్తి సమాచారం కావాలి.

ఎన్సైక్లోపీడిక్ దృక్పథం: వికీపీడియా సంపూర్ణ సమాచారం అందించాలి వికీపీడియా లక్ష్యం సంపూర్ణమైన మరియు ఖచ్చితమైన సమాచారాన్ని అందించడం. ఒక అంశం గురించి తెలుసుకోవడానికి వచ్చిన పాఠకులకు పూర్తి వివరాలు అందుబాటులో ఉండాలి.

ఉదాహరణ: 'గేమ్ ఆఫ్ థ్రోన్స్' (Game of Thrones) అనే టీవీ సిరీస్ గురించి వికీపీడియాలో చదువుతున్నప్పుడు, ప్రధాన పాత్రలు ఎలా చనిపోతాయి, కథ ఎలా ముగుస్తుంది అనే వివరాలు స్పష్టంగా ఉంటాయి. ఇది ఎన్‌సైక్లోపీడియా యొక్క స్వభావం, ఇక్కడ స్పాయిలర్‌ల గురించి ఆందోళన చెందడం ఉండదు.

పాఠకుల బాధ్యత: స్పాయిలర్లను నివారించాలంటే పాఠకులు జాగ్రత్త వహించాలి ఒకవేళ పాఠకులకు స్పాయిలర్‌లు ఇష్టం లేకపోతే, అలాంటి వివరాలు ఉన్న పేజీలను చదవకుండా ఉండటం వారి బాధ్యత.

ఉదాహరణ: మీరు ఇంకా చూడని సినిమా గురించి వికీపీడియాలో వెతకాలనుకుంటే, ఆ సినిమా పేజీలోకి వెళ్ళినప్పుడు దాని కథాంశం పూర్తిగా వివరించబడి ఉంటుందని గ్రహించాలి. అది వికీపీడియా యొక్క ఉద్దేశ్యం.

అభ్యంతరకర కంటెంట్ (Offensive Content)

గ్రాఫిక్ కంటెంట్: వాస్తవానికి అవసరమైనప్పుడు మాత్రమే చేర్చండి వికీపీడియాలో గ్రాఫిక్ కంటెంట్ (ఉదాహరణకు, హింస లేదా శారీరక చిత్రాలు) అవసరమైనప్పుడు మాత్రమే చేర్చాలి. ఇది కేవలం సంచలనం కోసం కాకుండా, సమాచారానికి దోహదపడాలి.

ఉదాహరణ: రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం గురించిన వ్యాసంలో యుద్ధ చిత్రాలు, గాయపడిన సైనికుల చిత్రాలు ఉండవచ్చు. అవి యుద్ధం యొక్క భయంకరమైన వాస్తవికతను చూపించడానికి మరియు చారిత్రక ప్రాముఖ్యతను వివరించడానికి అవసరం. కానీ అనవసరంగా భయంకరమైన చిత్రాలను చేర్చరు.

వైద్య చిత్రాలు: ఎడ్యుకేషనల్ విలువ ఉన్న సందర్భాలలో మాత్రమే వైద్య సంబంధిత చిత్రాలు, ప్రత్యేకించి మానవ శరీరానికి సంబంధించినవి, విద్యా విలువ ఉన్నప్పుడు మాత్రమే ఉపయోగించాలి. అవి నిర్దిష్ట వ్యాధులు లేదా శస్త్రచికిత్సలను వివరించడానికి సహాయపడతాయి.

ఉదాహరణ: 'అనాటమీ' (Anatomy) లేదా 'శస్త్రచికిత్స' (Surgery) గురించి వికీపీడియాలో వివరించేటప్పుడు, మానవ శరీర భాగాలు లేదా శస్త్రచికిత్సా విధానాలకు సంబంధించిన చిత్రాలు ఉండవచ్చు. అవి వైద్య విద్యార్థులకు మరియు ఆసక్తి ఉన్న పాఠకులకు అవగాహన కల్పించడానికి ఉపకరిస్తాయి.

చారిత్రక సంఘటనలు: సందర్భోచిత వివరణలతో కూడిన ప్రదర్శన చారిత్రక సంఘటనలను వివరించేటప్పుడు, వాటికి సంబంధించిన చిత్రాలు మరియు వివరాలు సందర్భోచితంగా వివరించబడతాయి.

ఉదాహరణ: 'జల్లియన్‌వాలా బాగ్ మారణకాండ' (Jallianwala Bagh massacre) గురించి వికీపీడియాలో రాసేటప్పుడు, ఆ సంఘటనకు సంబంధించిన చిత్రాలు మరియు వివరాలు ఆ నాటి వాస్తవ పరిస్థితులను అర్థం చేసుకోవడానికి ఉపయోగపడతాయి. ఇవి చారిత్రక వాస్తవాలను తెలియజేస్తాయి.

ప్రత్యేక పరిస్థితులు (Special Circumstances)

జాతీయ విషాదాలు: సున్నితత్వం మరియు వాస్తవాల మధ్య సమతుల్యత జాతీయ విషాదాల గురించి రాసేటప్పుడు, వాస్తవాలను నివేదించడంతో పాటు సున్నితత్వాన్ని పాటించాలి. బాధిత ప్రజల భావాలను గౌరవించాలి.

ఉదాహరణ: ఏదైనా తీవ్రవాద దాడి లేదా ప్రకృతి వైపరీత్యం గురించి రాసేటప్పుడు, వాస్తవాలను, నష్టాన్ని, మరియు సహాయక చర్యలను స్పష్టంగా వివరిస్తారు. అయితే, అనవసరంగా బాధిత వ్యక్తుల వ్యక్తిగత వివరాలను లేదా తీవ్రమైన గ్రాఫిక్ చిత్రాలను నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తారు.

వ్యక్తిగత విషాదాలు: వ్యక్తిగత గోప్యతను గౌరవించడం వ్యక్తిగత విషాదాలకు సంబంధించిన వివరాలు, ముఖ్యంగా గోప్యతకు సంబంధించినవి, వికీపీడియాలో చేర్చకూడదు.

ఉదాహరణ: ఒక ప్రముఖ వ్యక్తి యొక్క వ్యక్తిగత అనారోగ్యం లేదా కుటుంబ వివాదాల గురించి, వాటికి సంబంధించిన నిర్దిష్ట వైద్య వివరాలు లేదా వ్యక్తిగత విషయాలు వికీపీడియాలో సాధారణంగా ప్రచురించబడవు. ఒకవేళ అవి ప్రజా ప్రయోజనాలకు సంబంధించిన ముఖ్యమైనవి అయితే, వాటిని జాగ్రత్తగా మరియు సందర్భోచితంగా మాత్రమే ప్రస్తావిస్తారు.

సాంస్కృతిక సున్నితత్వం: వేర్వేరు సాంస్కృతిక దృక్కోణాలను పరిగణించడం వివిధ సంస్కృతుల నుండి వచ్చే పాఠకులను దృష్టిలో ఉంచుకుని, కంటెంట్‌ను సున్నితంగా ప్రదర్శించాలి. కొన్ని చిత్రాలు లేదా పదాలు ఒక సంస్కృతిలో సాధారణమైనవి కావచ్చు, కానీ మరొక సంస్కృతిలో అభ్యంతరకరంగా ఉండవచ్చు.

ఉదాహరణ: భారతదేశంలో ఉన్న దేవతా విగ్రహాల చిత్రాలు, వాటి సాంస్కృతిక మరియు మతపరమైన ప్రాముఖ్యతను వివరిస్తాయి. కానీ అదే సమయంలో, వాటి ప్రదర్శన వేరే సంస్కృతుల పాఠకులకు ఎలా అనిపిస్తుందో కూడా పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి. వికీపీడియా ఉద్దేశ్యం సంస్కృతిని వివరించడం, కానీ అభ్యంతరకరంగా ఉండకూడదు.

ఈ మార్గదర్శకాలు వికీపీడియా యొక్క ప్రాథమిక సూత్రం "సెన్సార్ చేయబడదు" (no censorship) అనే దానికి కట్టుబడి ఉంటాయి. అదే సమయంలో, కంటెంట్ పాఠకులకు సులభంగా అర్థమయ్యేలా, గౌరవప్రదంగా, మరియు వారికి ఇబ్బంది కలిగించకుండా ఉండేలా చూస్తాయి. ఇది సమాచార సమగ్రత మరియు పాఠకుల అనుభవం మధ్య సమతుల్యతను సాధించడంలో సహాయపడుతుంది.

7. ఉచితం కాని కంటెంట్ ఉపయోగం (Non-free Content)

ప్రధాన లక్ష్యం: వికీపీడియాలో సమాచారాన్ని అందించేటప్పుడు కాపీరైట్ చట్టాలను గౌరవించడం చాలా ముఖ్యం. దీని అర్థం, ఇతరులు సృష్టించిన కంటెంట్‌ను అనుమతి లేకుండా వాడకూడదు. అయితే, కొన్ని ప్రత్యేక సందర్భాలలో, విద్యా విలువను అందించడం కోసం, "ఫెయిర్ యూజ్" (Fair Use) అనే సూత్రాన్ని ఉపయోగించి కాపీరైట్ చేయబడిన కంటెంట్‌ను పరిమితంగా వాడవచ్చు. ఈ ఫెయిర్ యూజ్ సూత్రాలు, అసలు కాపీరైట్ యజమానికి నష్టం కలిగించకుండా, విద్యా ప్రయోజనాల కోసం కంటెంట్‌ను ఎలా ఉపయోగించాలో వివరిస్తాయి.

ఫెయిర్ యూజ్ సూత్రాలు (Fair Use Principles)

వికీపీడియాలో కాపీరైట్ చేయబడిన కంటెంట్‌ను ఉపయోగించేటప్పుడు నాలుగు ప్రధాన ఫెయిర్ యూజ్ సూత్రాలను పరిగణించాలి:

• ఉపయోగ ప్రయోజనం (Purpose of Use): కాపీరైట్ చేయబడిన కంటెంట్‌ను విద్యా, విమర్శ, వ్యాఖ్యానం, వార్తా నివేదన, బోధన, స్కాలర్‌షిప్ లేదా పరిశోధన వంటి "పరివర్తనాత్మక" (transformative) ప్రయోజనాల కోసం మాత్రమే ఉపయోగించాలి. ఇది కేవలం వినోదం కోసం లేదా అలంకరణ కోసం కాదు.
  • ఉదాహరణ: ఒక పుస్తకం గురించి రాసిన వ్యాసంలో, ఆ పుస్తకం యొక్క కవర్ చిత్రాన్ని కేవలం ఆ పుస్తకాన్ని గుర్తించడానికి, దాని గురించి విమర్శనాత్మక చర్చ చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు. ఇది విద్యా ప్రయోజనం.
• వర్క్ స్వభావం (Nature of the Copyrighted Work): ఉపయోగించే వర్క్ యొక్క స్వభావం కూడా ఫెయిర్ యూజ్‌ను ప్రభావితం చేస్తుంది. వాస్తవిక లేదా వాస్తవ ఆధారిత కంటెంట్ (నాన్-ఫిక్షన్) సృజనాత్మక కంటెంట్ (ఫిక్షన్) కంటే ఫెయిర్ యూజ్ పరిధిలోకి రావడానికి ఎక్కువ అవకాశం ఉంటుంది.
  • ఉదాహరణ: ఒక చారిత్రక సంఘటనకు సంబంధించిన పాత ఫోటోను ఉపయోగించడం, ఒక సినిమాలోని ఒక క్లిష్టమైన సన్నివేశం యొక్క స్క్రీన్‌షాట్ కంటే ఫెయిర్ యూజ్ కిందకు వచ్చే అవకాశం ఎక్కువ.
• ఉపయోగ మొత్తం (Amount and Substantiality of the Portion Used): అసలు వర్క్‌లో చాలా చిన్న భాగాన్ని మాత్రమే ఉపయోగించాలి. మొత్తం వర్క్‌ను లేదా దానిలోని ముఖ్యమైన భాగాన్ని ఉపయోగించకూడదు. ఇది అసలు వర్క్ యొక్క "గుండె" (heart) లాంటి భాగాన్ని వాడకూడదు అని సూచిస్తుంది.
  • ఉదాహరణ: ఒక పాట గురించి రాసేటప్పుడు, ఆ పాటలోని ఒక చిన్న పదబంధం లేదా ఒక నిమిషం ఆడియో క్లిప్‌ను విశ్లేషణ కోసం వాడవచ్చు, కానీ మొత్తం పాటను వాడటం ఫెయిర్ యూజ్ కాదు. ఒక పుస్తకం కవర్ వాడటం చిన్న భాగమే.
• మార్కెట్ ప్రభావం (Effect of the Use Upon the Potential Market for or Value of the Copyrighted Work): కాపీరైట్ చేయబడిన కంటెంట్ ఉపయోగం, అసలు వర్క్ యొక్క మార్కెట్ విలువను లేదా దాని నుండి వచ్చే లాభాలను దెబ్బతీయకూడదు. ఉపయోగం వల్ల అసలు వర్క్ అమ్మకాలు తగ్గకూడదు లేదా దాని లైసెన్సింగ్ అవకాశాలు దెబ్బతినకూడదు.
  • ఉదాహరణ: ఒక సినిమా పోస్టర్‌ను సినిమా గురించి రాసిన వ్యాసంలో వాడటం వల్ల ఆ సినిమా అమ్మకాలు తగ్గవు. కానీ, ఆ సినిమా మొత్తాన్ని వికీపీడియాలో పెట్టడం వల్ల సినిమా నిర్మాతలకు నష్టం కలుగుతుంది.

అనుమతించబడే ఉపయోగాలు (Permissible Uses)

ఫెయిర్ యూజ్ సూత్రాల ఆధారంగా, వికీపీడియాలో కొన్ని రకాల కాపీరైట్ చేయబడిన చిత్రాలను లేదా కంటెంట్‌ను విద్యా ప్రయోజనాల కోసం ఉపయోగించడానికి అనుమతి ఉంటుంది:

• పుస్తక కవర్లు (Book Covers): పుస్తకాలకు సంబంధించిన వ్యాసాలలో ఆ పుస్తకాన్ని గుర్తించడానికి మరియు దాని గురించి విమర్శనాత్మక చర్చ చేయడానికి పుస్తక కవర్లను ఉపయోగించవచ్చు.
  • ఉదాహరణ: 'గోదావరి' అనే నవల గురించి వ్యాసం రాసేటప్పుడు, ఆ నవల కవర్‌ను వ్యాసం ప్రారంభంలో పెట్టి, నవల గురించి వివరించడం.
• ఆల్బమ్ ఆర్ట్‌వర్క్ (Album Artwork): సంగీత ఆల్బమ్‌లకు సంబంధించిన వ్యాసాలలో ఆ ఆల్బమ్‌ను గుర్తించడానికి మరియు దాని సంగీత ప్రాముఖ్యతపై విమర్శనాత్మక చర్చకు ఆల్బమ్ కవర్‌లను ఉపయోగించవచ్చు.
  • ఉదాహరణ: 'రుద్రవీణ' అనే ఆల్బమ్ గురించి రాసిన వ్యాసంలో, ఆ ఆల్బమ్ యొక్క కవర్‌ను చేర్చడం.
• చిత్రాల పోస్టర్లు (Film Posters): చలనచిత్రాలకు సంబంధించిన వ్యాసాలలో ఆ చిత్రాన్ని గుర్తించడానికి మరియు దాని గురించి విమర్శనాత్మక చర్చకు సినిమా పోస్టర్లను ఉపయోగించవచ్చు.
  • ఉదాహరణ: 'బాహుబలి' సినిమా గురించి రాసిన వ్యాసంలో, ఆ సినిమా పోస్టర్‌ను చేర్చడం.
• లోగోలు (Logos): కంపెనీలు, సంస్థలు, లేదా బ్రాండ్‌లకు సంబంధించిన వ్యాసాలలో వాటిని గుర్తించడానికి మరియు వాటి చరిత్ర లేదా కార్యకలాపాల గురించి వివరించడానికి లోగోలను ఉపయోగించవచ్చు.
  • ఉదాహరణ: 'ఇన్ఫోసిస్' కంపెనీ గురించి రాసేటప్పుడు, ఇన్ఫోసిస్ లోగోను వ్యాసంలో చేర్చడం.

వర్జనలు (Prohibited Uses / When Not to Use)

ఫెయిర్ యూజ్ పరిధిలోకి రాని కొన్ని ఉపయోగాలు ఇక్కడ ఉన్నాయి, వీటిని వికీపీడియాలో నివారించాలి:

• అలంకార ప్రయోజనాలు (Decorative Purposes): కేవలం వ్యాసాన్ని అందంగా కనిపించేలా చేయడానికి లేదా ఖాళీ స్థలాన్ని నింపడానికి కాపీరైట్ చిత్రాలను ఉపయోగించకూడదు. అవి వ్యాసంలోని విషయానికి స్పష్టమైన విద్యా లేదా విమర్శనాత్మక సంబంధాన్ని కలిగి ఉండాలి.
  • ఉదాహరణ: ఒక పట్టణం గురించి రాసిన వ్యాసంలో, ఆ పట్టణంలోని ఒక ప్రముఖ సినిమా థియేటర్ లోగోను కేవలం అందం కోసం పెట్టడం ఫెయిర్ యూజ్ కాదు.
• విస్తృత ఉపయోగం (Widespread Use): ఒకే కాపీరైట్ చిత్రాన్ని చాలా వ్యాసాలలో అనవసరంగా ఉపయోగించకూడదు. ప్రతి ఉపయోగం దాని స్వంత ఫెయిర్ యూజ్ సమర్థనను కలిగి ఉండాలి.
  • ఉదాహరణ: ఒక ప్రముఖ నటుడి చిత్రాన్ని అతని జీవిత చరిత్ర వ్యాసంలో ఉపయోగించవచ్చు, కానీ అతను నటించిన ప్రతి సినిమా వ్యాసంలో అదే చిత్రాన్ని ఉపయోగించడం అనవసరం.
• ప్రత్యామ్నాయ లేకపోవడం (Lack of Alternatives): ఒక ఉచిత లైసెన్స్ పొందిన లేదా పబ్లిక్ డొమైన్‌లో అందుబాటులో ఉన్న ప్రత్యామ్నాయ చిత్రం ఉన్నప్పుడు, కాపీరైట్ చేయబడిన చిత్రాన్ని ఫెయిర్ యూజ్ కింద ఉపయోగించకూడదు.
  • ఉదాహరణ: ఒక పాత చారిత్రక భవనం గురించి రాసేటప్పుడు, దాని పబ్లిక్ డొమైన్ ఫోటోలు అందుబాటులో ఉంటే, కొత్తగా కాపీరైట్ చేయబడిన ఫోటోను ఫెయిర్ యూజ్ కింద వాడకూడదు. వికీమీడియా కామన్స్ (Wikimedia Commons)లో ఉచిత ప్రత్యామ్నాయాలు దొరకవచ్చు.

సంక్షిప్తంగా, వికీపీడియాలో కాపీరైట్ చట్టాలను గౌరవించడం చాలా ముఖ్యం. ఫెయిర్ యూజ్ అనేది ఒక ముఖ్యమైన సూత్రం, ఇది విద్యా ప్రయోజనాల కోసం పరిమితంగా కాపీరైట్ చేయబడిన కంటెంట్‌ను ఉపయోగించడానికి అనుమతిస్తుంది, అయితే ఇది ఎల్లప్పుడూ జాగ్రత్తగా మరియు పైన పేర్కొన్న మార్గదర్శకాలకు అనుగుణంగా ఉండాలి

8. కాపీరైట్ మరియు మూలగౌరవం (Copyright and Plagiarism)

ప్రధాన సూత్రం: వికీపీడియా ఒక స్వచ్ఛందంగా కూర్చబడిన ఎన్‌సైక్లోపీడియా అయినప్పటికీ, ఇది చట్టబద్ధత మరియు మేధో సంపత్తి హక్కులకు (Intellectual Property Rights) అత్యంత ప్రాధాన్యత ఇస్తుంది. ఇతరుల పనిని కాపీరైట్ చట్టాలకు వ్యతిరేకంగా ఉపయోగించడం వల్ల వికీపీడియా యొక్క విశ్వసనీయత దెబ్బతినడమే కాకుండా, చట్టపరమైన సమస్యలు కూడా తలెత్తుతాయి. అందువల్ల, వికీపీడియాలో కంటెంట్‌ను సృష్టించేటప్పుడు లేదా సవరించేటప్పుడు కాపీరైట్ చట్టాలను గౌరవించడం చాలా అవసరం.

కాపీరైట్ ఉల్లంఘన రకాలు (Types of Copyright Infringement)

వికీపీడియాలో సాధారణంగా కనిపించే కొన్ని కాపీరైట్ ఉల్లంఘన రకాలు:

• డైరెక్ట్ కాపీ (Direct Copy): అనుమతి లేకుండా మరొక మూలం నుండి అక్షరాలా పాఠాన్ని కాపీ చేయడం లేదా పెద్ద మొత్తంలో కంటెంట్‌ను నేరుగా తీసుకోవడం. ఇది పత్రికా వ్యాసాలు, పుస్తకాలు, వెబ్‌సైట్‌లు లేదా ఇతర ఎన్‌సైక్లోపీడియాల నుండి కావచ్చు.
  • ఉదాహరణ: 'న్యూయార్క్ టైమ్స్' వెబ్‌సైట్ నుండి ఒక పేరాను అనుమతి లేకుండా వికీపీడియా వ్యాసంలో యథాతథంగా పేస్ట్ చేయడం.
• పారాఫ్రేజింగ్ వైఫల్యం (Paraphrasing Failure): అసలు మూలం నుండి ఆలోచనలను తీసుకుని, వాటిని తమ సొంత మాటల్లోకి మార్చడంలో విఫలమవడం. అంటే, కొద్దిపాటి పదాలను మార్చి, వాక్య నిర్మాణాన్ని దగ్గరగా ఉంచి, మూలాన్ని పేర్కొనకుండా లేదా తప్పుగా పేర్కొనడం. ఇది కూడా పరోక్ష కాపీరైట్ ఉల్లంఘన లేదా ప్లేజియారిజం (Plagiarism) కిందకు వస్తుంది.
  • ఉదాహరణ: ఒక చరిత్ర పుస్తకంలోని ఒక వాక్యాన్ని తీసుకొని, అందులోని ఒకటో, రెండో పదాన్ని మార్చి, ఆ వాక్యాన్ని తన సొంత వాక్యంగా చూపించడం.
• అనువాద కాపీ (Translation Copy): ఒక భాషలోని కంటెంట్‌ను అనుమతి లేకుండా మరొక భాషలోకి అనువదించి వికీపీడియాలో ఉపయోగించడం. అనువాదం చేసినప్పటికీ, అసలు కంటెంట్ యొక్క కాపీరైట్ హక్కులు అలాగే ఉంటాయి.
  • ఉదాహరణ: ఒక ఆంగ్ల వెబ్‌సైట్ నుండి ఒక కథనాన్ని తెలుగులోకి అనువదించి, అసలు మూలం యొక్క అనుమతి లేకుండా వికీపీడియాలో ప్రచురించడం.

మూల గౌరవ ప్రక్రియ (Source Attribution Process)

కాపీరైట్ ఉల్లంఘనను నివారించడానికి మరియు కంటెంట్ యొక్క విశ్వసనీయతను పెంచడానికి, వికీపీడియాలో మూలాలను సరిగ్గా పేర్కొనడం చాలా ముఖ్యం:

• ఇన్లైన్ సైటేషన్లు (Inline Citations): ఒక వాక్యం లేదా పేరా ముగిసిన తర్వాత, ఆ సమాచారం ఎక్కడి నుండి వచ్చిందో సూచిస్తూ తక్షణమే సైటేషన్ (citation) ఇవ్వాలి. ఇది పాఠకులకు సమాచారం యొక్క మూలాన్ని తనిఖీ చేయడానికి వీలు కల్పిస్తుంది.
  • ఉదాహరణ: "భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ 2024లో 7% వృద్ధి చెందింది." (Source: IMF నివేదిక) అని రాసినప్పుడు, ఆ వాక్యం తర్వాత IMF నివేదికను ఉటంకించడం.
• రిఫరెన్స్ లిస్ట్ (Reference List): ప్రతి వ్యాసం చివరిలో, వ్యాసంలో ఉపయోగించిన అన్ని మూలాల పూర్తి వివరాలతో కూడిన రిఫరెన్స్ లిస్ట్ (లేదా బిబ్లియోగ్రఫీ) ఉండాలి. ఇందులో పుస్తకం పేరు, రచయిత, ప్రచురణకర్త, ప్రచురించిన సంవత్సరం, వెబ్‌సైట్ లింక్, యాక్సెస్ చేసిన తేదీ వంటి వివరాలు ఉంటాయి.
  • ఉదాహరణ: వ్యాసం చివర "రిఫరెన్సులు" అనే శీర్షిక కింద, ఉపయోగించిన పుస్తకాలు, పత్రికలు, వెబ్‌సైట్‌ల వివరాలను జాబితా చేయడం.
• ఎక్స్టర్నల్ లింక్స్ (External Links): వ్యాసం యొక్క అంశానికి సంబంధించిన అదనపు సమాచారం కోసం బయటి వెబ్‌సైట్‌లకు లింక్‌లను "బాహ్య లింకులు" అనే విభాగంలో చేర్చవచ్చు. ఇవి మూలాలు కావు, కానీ పాఠకులకు మరింత చదవడానికి ఉపయోగపడతాయి.
  • ఉదాహరణ: 'అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం' గురించి రాసిన వ్యాసంలో, నాసా అధికారిక వెబ్‌సైట్‌కు లింక్ ఇవ్వడం.
• ఫర్దర్ రీడింగ్ (Further Reading): వ్యాసంలో పూర్తిగా ఉపయోగించబడని, కానీ పాఠకులకు మరింత వివరాల కోసం ఉపయోగపడే పుస్తకాలు లేదా కథనాలను "మరింత చదవడానికి" అనే విభాగంలో జాబితా చేయవచ్చు.
  • ఉదాహరణ: 'చోళులు' గురించిన వ్యాసంలో, వారి చరిత్రపై లోతైన పరిశోధన చేసిన కొన్ని పుస్తకాలను ఈ విభాగంలో పేర్కొనడం.

నివారణ మార్గాలు (Prevention and Resolution)

కాపీరైట్ ఉల్లంఘనలను నివారించడానికి మరియు గుర్తించినప్పుడు వాటిని సరిచేయడానికి వికీపీడియా కొన్ని పద్ధతులను ఉపయోగిస్తుంది:

• ప్లేజియారిజం డిటెక్షన్ (Plagiarism Detection): వికీపీడియా కమ్యూనిటీలోని ఎడిటర్‌లు మరియు కొన్ని ఆటోమేటెడ్ టూల్స్ కాపీరైట్ ఉల్లంఘనలను గుర్తించడానికి ప్రయత్నిస్తాయి. కొత్తగా చేర్చబడిన కంటెంట్‌ను ఇప్పటికే ఉన్న మూలాలతో సరిపోల్చడం ద్వారా ఇది జరుగుతుంది.
  • ఉదాహరణ: ఒక కొత్త పేరాను జోడించినప్పుడు, దానిని ఆన్‌లైన్‌లో శోధించి, అది ఏదైనా పత్రిక లేదా వెబ్‌సైట్ నుండి నేరుగా కాపీ చేయబడిందో లేదో తనిఖీ చేయడం.
• తిరిగి మార్చడం / రీవర్షన్ (Reversion): ఒక పేజీలో కాపీరైట్ ఉల్లంఘన కంటెంట్ గుర్తించినట్లయితే, దానిని వెంటనే తొలగించి, మునుపటి చెల్లుబాటు అయ్యే వెర్షన్‌కు (valid version) తిరిగి మార్చడం జరుగుతుంది. ఇది చట్టపరమైన సమస్యలను నివారించడానికి ఒక తక్షణ చర్య.
  • ఉదాహరణ: ఒక వినియోగదారు ఒక కాపీరైట్ పొందిన వెబ్‌సైట్ నుండి ఒక పెద్ద పేరాను పేస్ట్ చేసినప్పుడు, ఒక నిర్వాహకుడు లేదా అనుభవజ్ఞుడైన ఎడిటర్ ఆ మార్పును వెంటనే వెనక్కి తిప్పడం.
• క్రమంగా తిరిగి రాయడం (Gradual Re-writing): కొన్ని సందర్భాలలో, మొత్తం కంటెంట్‌ను తొలగించడం సాధ్యం కాకపోతే లేదా కంటెంట్‌లో కొంత భాగానికి మాత్రమే ఉల్లంఘన ఉంటే, దానిని నెమ్మదిగా అసలైన కంటెంట్‌తో మరియు సరైన మూలాలతో తిరిగి రాస్తారు. ఈ ప్రక్రియలో, ఉల్లంఘించిన భాగాన్ని తొలగించి, ఆ సమాచారాన్ని స్వంత మాటల్లో మరియు సరైన మూలాలతో పునర్నిర్మించడం జరుగుతుంది.
  • ఉదాహరణ: ఒక వ్యాసం మొత్తంలో అక్కడక్కడా చిన్న కాపీరైట్ ఉల్లంఘనలు ఉన్నప్పుడు, వాటిని ఒకేసారి తొలగించకుండా, మెల్లగా వాటిని సరిచేస్తూ, వ్యాసాన్ని తిరిగి వ్రాయడం.

ఈ మార్గదర్శకాలను అనుసరించడం ద్వారా, వికీపీడియా దాని చట్టబద్ధతను కాపాడుకుంటుంది మరియు ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద, అత్యంత విశ్వసనీయమైన మరియు ఉచిత విజ్ఞాన వనరుగా కొనసాగుతుంది. ప్రతి వికీపీడియా ఎడిటర్ ఈ సూత్రాలను అర్థం చేసుకోవడం మరియు పాటించడం చాలా ముఖ్యం.

ఇతర ముఖ్యమైన మార్గదర్శకాలు

వైద్య సమాచారం (Medical Information)

ప్రత్యేక జాగ్రత్తలు:

• రివ్యూడ్ మూలాధారాలు: పీర్ రివ్యూడ్ మెడికల్ జర్నల్స్ మాత్రమే
• రెసెంట్ రీసెర్చ్: అప్-టు-డేట్ పరిశోధన ఫలితాలు
• మెడిసిన్ ప్రొజెక్ట్ అప్రూవల్: వైద్య రంగం నిపుణుల సమీక్ష
• అంతర్జాతీయ ప్రమాణాలు: గ్లోబల్ మెడికల్ ప్రాక్టీసులను ప్రతిబింబించడం

నివారించవలసినవి:

• స్వీయ చికిత్స సలహాలు: నేరుగా చికిత్సా సలహాలు ఇవ్వకపోవడం
• అన్ఫ్రామ్ మూలాధారాలు: భేషజ కంపెనీల ప్రచార పత్రికలు
• వ్యక్తిగత అనుభవాలు: వ్యక్తిగత కేసులను సాధారణీకరించకపోవడం

తాజా అంశాలు (Current Events)

మార్గదర్శక సూత్రాలు:

• వేచి చూసే విధానం: తాజా సంఘటనలు స్థిరమైన తర్వాత వివరణ
• న్యూట్రల్ కవరేజ్: అన్ని దృక్కోణాలను ప్రతిబింబించడం
• ప్రొవిజనల్ ఎంట్రీలు: తాత్కాలిక సమాచారాన్ని స్పష్టంగా గుర్తించడం
• అప్డేట్ ప్రక్రియ: కొత్త సమాచారం అందుబాటులోకి వచ్చే కొద్దీ మార్చడం

ఖచ్చితత్వ వివాదాలు (Accuracy Disputes)

పరిష్కార ప్రక్రియలు:

• వివాద ట్యాగ్లు: వివాదాస్పద సమాచారాన్ని స్పష్టంగా గుర్తించడం
• టాక్ పేజ్ చర్చలు: ఇతర ఎడిటర్లతో చర్చించడం
• మూలాధార పోటీ: బహుళ మూలాధారాలను ప్రస్తుతం చేయడం
• ఎక్స్పర్ట్ ఒపీనియన్: రంగంలోని నిపుణుల అభిప్రాయాలు

మోసం/తప్పుడు సమాచారం నివారణ

గుర్తింపు విధానాలు:

• ఫ్యాక్ట్ చెకింగ్: పలు స్వతంత్ర మూలాధారాలతో ధృవీకరణ
• మూలాధార విశ్వసనీయత: ప్రసిద్ధ మూలాధారాలను ప్రాధాన్యత
• లాజికల్ ఫ్లాస్: హేతుబద్ధత లేని వాదనలను గుర్తించడం
• టైమ్లైన్ వెరిఫికేషన్: సంఘటనల కాలక్రమ ధృవీకరణ

ప్రమాదకర పదార్థం హ్యాండ్లింగ్

సంతులన విధానం:

• ఎజ్యుకేషనల్ వాల్యూ: విద్యా ప్రయోజనం ఉన్నప్పుడు మాత్రమే
• సందర్భోచిత ఉపయోగం: పర్యావరణంలో సరైన సందర్భం
• వార్నింగ్లు: అవసరమైన హెచ్చరికలు
• అల్టర్నేటివ్ వివరణ: పదాలకు బదులుగా వివరణాత్మక పద్ధతి

లోగోలు & అంతర్జాతీయ కాపీరైట్లు

ప్రత్యేక పరిగణనలు:

• ట్రేడ్‌మార్క్ లా: లోగోల వాణిజ్య హక్కులు
• ఇంటర్నేషనల్ కాపీరైట్: దేశాల మధ్య కాపీరైట్ వ్యత్యాసాలు
• లైసెన్సింగ్ అవసరాలు: ప్రత్యేక అనుమతుల అవసరం
• ఫెయిర్ యూజ్ వ్యత్యాసాలు: దేశంలోని న్యాయ వ్యత్యాసాలు

స్పామ్ నివారణ

గుర్తింపు ప్రక్రియలు:

• అనవసర లింకులు: వ్యాసం అంశంతో సంబంధం లేని లింకులు
• రిపీటెడ్ ప్రమోషన్: అదే వెబ్‌సైట్‌ను పలు చోట్ల ప్రోత్సహించడం
• ఇర్రెలవెంట్ కంటెంట్: వ్యాసం నుండి దూరమైన సమాచారం
• సెల్ఫ్ ప్రమోషన్: వ్యక్తిగత లేదా వ్యాపారిక ప్రయోజనాలు