వికీ శాసనాల గ్రంథం

ఇది వికీపీడియా విధానాలు (Policies) మరియు మార్గదర్శకాలు (Guidelines) యొక్క సమగ్ర సమితిని సూచిస్తుంది. ఈ నియమాలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న వేలాది మంది వాలంటీర్ సంపాదకులు సమర్థవంతంగా సహకరించడానికి వీలు కల్పిస్తాయి అన్న ఆలోచన తో రూపు దిద్దుకొంటోంది, తద్వారా "మరింత సమగ్రమైన, ప్రయోజనకరమైన విజ్ఞాన సర్వస్వాన్ని తయారు చెయ్యగలుగుతున్నాము.

గమనిక: వికీ శాసనాల గ్రంథం శిలాశాసనం కాదు , సముదాయం చేత ఆధీకృతం అయినదీ కూడా కాదు , సాధారణ నియమాలను వివరించే ప్రయత్నం - ఒక ప్రయోగం మాత్రమే.   వికీపీడియా అభివృద్ధి చెందుతున్న ప్రాజెక్ట్ కావడంతో, కొన్ని విధానాలు అభివృద్ధి చెందుతూ ఉండవచ్చు లేదా కొన్ని మార్గదర్శకాలు సంఘం యొక్క ఒప్పందంపై ఆధారపడి ఉండవచ్చు. కనుక, ఈ పేజీలోని విషయాలు స్థిరంగా ఉండకపోవచ్చు.ఈ పేజీకి సంబంధించిన కొన్ని విషయాలు అనువాద పరికరాలు మరియు కృత్రిమ మేధ (AI) ద్వారా సంకలనం చేయబడ్డాయి దీనికి సంబందిత పాలసీ ఇంకా డ్రాఫ్త్ లో వున్నది,చర్చలు జరుగుతున్నవి .  అందువలన చొరవచేసి ఈ పుస్తకం రాస్తున్నాము. భవిషత్తు పాలసీలకు అనుగుణంగా ఇది మార్పు చెందుతుంది, ఇక పోతే ఇందులో వాడిన భాష కొంచెం కృతకంగా, సహజ శైలి లోపించివుండవచ్చు. అలాంటి భాగాలను మీరు గుర్తించినచో, దయచేసి వాటిని మెరుగుపరచాల్సిందిగా మనవి.

ఇది విస్తృతంగా "విధానాలు" (Policies) మరియు "మార్గదర్శకాలు" (Guidelines)గా వర్గీకరించబడింది. విధానాలు మరియు మార్గదర్శకాల మధ్య వ్యత్యాసం ఒక డైనమిక్, వాలంటీర్-ఆధారిత వాతావరణంలో పాలనకు ఒక ఆచరణాత్మక విధానాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది, కఠినమైన ప్రాథమిక నియమాలను అనుకూలమైన ఉత్తమ పద్ధతులతో సమతుల్యం చేస్తుంది.

విధానాలు (Policies): ఇవి విస్తృత సంఘం ఏకాభిప్రాయాన్ని కలిగి ఉన్న ప్రధాన నియమాలు మరియు అన్ని సంపాదకులు తప్పనిసరిగా పాటించాలి. అవి కంటెంట్ మరియు ప్రవర్తనను నియంత్రించే ప్రాథమిక సూత్రాలు. ప్రధాన విషయ విధానాలు (నిష్పాక్షిక దృక్పథం, ధృవీకరణ, మౌలిక పరిశోధన లేదు) మరియు కీలక ప్రవర్తనా విధానాలు (ఉదాహరణకు, వ్యక్తిగత దాడులు వద్దు) వీటికి ఉదాహరణలు.విధానాలు వికీపీడియా యొక్క విజ్ఞాన సర్వస్వ లక్ష్యానికి అవసరమైన, చర్చించలేని ప్రాథమిక సూత్రాలను సూచిస్తాయి. ఇవి దాని విశ్వసనీయతకు ప్రాథమికమైనవి.

మార్గదర్శకాలు (Guidelines): ఇవి విస్తృతంగా ఆమోదించబడిన మరియు పాటించబడిన సిఫార్సులు, కానీ విధానాల కంటే కొద్దిగా తక్కువ కఠినమైనవి. అవి ఉత్తమ పద్ధతులపై మరియు నిర్దిష్ట పరిస్థితులలో విధానాలను ఎలా వర్తింపజేయాలనే దానిపై సలహాలను అందిస్తాయి. సాధారణంగా పాటించినప్పటికీ, అవి సాధారణ జ్ఞానం సూచించిన చోట ఎక్కువ వశ్యత లేదా మినహాయింపులను అనుమతిస్తాయి. సాధారణ సవరణ సలహా, శైలి మార్గదర్శకాలు ఇంకా నిర్దిష్ట ప్రవర్తనా మార్గదర్శకాలు వీటికి ఉదాహరణలు. మార్గదర్శకాలు ఆచరణాత్మక సలహా మరియు ఉత్తమ పద్ధతులను అందిస్తాయి. అవి విధాన లక్ష్యాలను ఎలా సాధించాలనే దాని గురించి ఎక్కువ.

ఈ ద్వంద్వ నిర్మాణం ప్రధాన సూత్రాలలో స్థిరత్వాన్ని అనుమతిస్తుంది, అదే సమయంలో ఆచరణాత్మక అనువర్తనంలో వశ్యత ,పరిణామాన్ని అనుమతిస్తుంది. ఇది ప్రాజెక్టు సమగ్రతకు కొన్ని నియమాలు సంపూర్ణమైనవి అని అంగీకరిస్తుంది, అయితే ఇతర నియమాలు విభిన్న కంటెంట్, సవరణ శైలులు మరియు అభివృద్ధి చెందుతున్న సంఘం నిబంధనలకు అనుగుణంగా ఉండాలి. ఇది బ్యూరోక్రాటిక్ కఠినత్వం ఉత్పాదక సహకారాన్ని అడ్డుకోకుండా నిరోధిస్తుంది, స్వీయ-నియంత్రణ యొక్క పరిణతి చెందిన వ్యవస్థను ప్రదర్శిస్తుంది. ప్రాథమిక సమగ్రత ఇంకా ఆచరణాత్మక అనుకూలత రెండింటి అవసరం విధానం/మార్గదర్శకాల వ్యత్యాసానికి దారితీస్తుంది. విధానాలు వికీపీడియా ఏమిటి అని నిర్వచిస్తాయి, అయితే మార్గదర్శకాలు దానిని ఎలా నిర్మించాలో వివరిస్తాయి.

వికీపీడియా ప్రవర్తనా మార్గదర్శకాలు

కంటెంట్ విధానాలకు మించి, వికీపీడియా ఒక సహకార మరియు గౌరవప్రదమైన సవరణ వాతావరణాన్ని ప్రోత్సహించడానికి ప్రవర్తనా మార్గదర్శకాలపై ఎక్కువగా ఆధారపడుతుంది. ఈ మార్గదర్శకాలు సంపాదకులు ఒకరితో ఒకరు ఎలా సంభాషించాలి, విభేదాలను ఎలా పరిష్కరించుకోవాలి మరియు ప్రాజెక్టుకు నిర్మాణాత్మకంగా ఎలా సహకరించాలి అనే దానిపై దృష్టి పెడతాయి. సానుకూల సంఘం వాతావరణాన్ని నిర్వహించడానికి మరియు విధ్వంసక సవరణను నిరోధించడానికి అవి కీలకమైనవి.

ప్రవర్తనా మార్గదర్శకాలు, చర్చా పేజీలలో మరియు వికీపీడియాలోని ఇతర చోట్ల సంపాదకులు ఒకరితో ఒకరు ప్రవర్తించే మరియు సంభాషించే మార్గాలను వివరిస్తాయి.
కంటెంట్ మార్గదర్శకాలు, వ్యాసం నేమ్‌స్పేస్‌కు మాత్రమే వర్తిస్తాయి (మార్గదర్శకంలో వేరే విధంగా పేర్కొనకపోతే), మరియు వ్యాసాలలో ఎన్‌సైక్లోపీడియా సమాచారాన్ని గుర్తించడం మరియు చేర్చడంపై సలహాను అందిస్తాయి.
తొలగింపు మార్గదర్శకాలు అవాంఛిత పేజీలను తొలగించడానికి ప్రమాణాలు మరియు విధానాలను వివరిస్తాయి.
సవరణ మార్గదర్శకాలు సాధారణంగా వర్గీకరణ, నావిగేషన్ లేదా ఇతర ఎలా సవరించాలో సలహాల గురించి కంటెంట్ లేని సలహాను అందిస్తాయి.
నామకరణ సంప్రదాయాలు నిర్దిష్ట అంశాలపై వ్యాసాలకు పేరు పెట్టడానికి సరైన మార్గాలను వివరిస్తాయి.

వికీపీడియా వ్యాసం అర్హత పొందాలంటే ఒక విషయం తప్పనిసరిగా తీర్చవలసిన ప్రమాణాలను ప్రముఖత మార్గదర్శకాలు వివరిస్తాయి.
శైలి మార్గదర్శకాలు రచనా శైలి, ఫార్మాటింగ్, వ్యాకరణం మరియు మరిన్నింటిపై విస్తృతమైన సలహాలను కలిగి ఉంటాయి.
కంటెంట్ విధానాలతో పాటు ప్రవర్తనా మార్గదర్శకాలపై ప్రాధాన్యత, వికీపీడియా తన కంటెంట్ నాణ్యత దాని వాలంటీర్ సంఘం యొక్క ఆరోగ్యం మరియు మర్యాదతో విడదీయరాని విధంగా ముడిపడి ఉందని వెల్లడిస్తుంది. పరిపూర్ణ కంటెంట్ విధానాలు ఉన్నప్పటికీ, సంపాదకులు వ్యక్తిగత దాడులు, సవరణ యుద్ధాలు లేదా చెడు విశ్వాసంతో కూడిన పరస్పర చర్యలలో నిమగ్నమైతే, సహకార ప్రక్రియ విచ్ఛిన్నమవుతుంది. వివాదాలు ఉత్పాదకత లేనివిగా మారతాయి, మరియు విలువైన సహకారులు నిష్క్రమించవచ్చు. విజ్ఞాన సర్వస్వం యొక్క నాణ్యత అంతిమంగా దాని విభిన్న వాలంటీర్ బేస్ సమర్థవంతంగా కలిసి పనిచేసే సామర్థ్యంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. అందువల్ల, ప్రవర్తనా మార్గదర్శకాలు కేవలం మర్యాద గురించి కాదు; అవి ప్రాజెక్టు స్థిరత్వానికి మరియు కంటెంట్ మెరుగుదలకు కార్యాత్మక అవసరాలు.

ప్రధాన ప్రవర్తనా మార్గదర్శకాలు

సద్భావనను ఊహించుట (Assume Good Faith - AGF)

ఈ మార్గదర్శకం సంపాదకులు ఇతర సంపాదకులు వికీపీడియాను మెరుగుపరచడానికి ప్రయత్నిస్తున్నారని ఊహించాలని సూచిస్తుంది, వారి చర్యలు తప్పుదారి పట్టించినట్లు లేదా తప్పుగా అనిపించినప్పటికీ, విధ్వంసక సవరణ వంటి స్పష్టమైన ఆధారాలు లేకపోతే. సద్భావనను ఊహించుట అనేది వాలంటీర్-ఆధారిత, బహిరంగ-సవరణ వేదికకు ప్రాథమికమైనది. ఇది వ్యక్తిగత ఘర్షణను తగ్గించడం ద్వారా మరియు తక్షణ ఆరోపణలకు బదులుగా నిర్మాణాత్మక సమస్య-పరిష్కారాన్ని ప్రోత్సహించడం ద్వారా సహకార వాతావరణాన్ని పెంపొందిస్తుంది, తద్వారా సంఘం యొక్క సహకరించే సంకల్పాన్ని నిలబెడుతుంది.

ఉదాహరణలు:

• సాధారణ ప్రవర్తన: విభేదాలు తలెత్తినప్పుడు, సంపాదకులు ఘర్షణను పెంచడానికి బదులుగా సమస్యలను వివరించడానికి మరియు పరిష్కరించడానికి ప్రోత్సహించబడతారు.
• తప్పులతో వ్యవహరించడం: ప్రతి ఒక్కరూ తప్పులు చేస్తారు, అవి ప్రవర్తనాపరమైనవి (వ్యక్తిగత దాడులు వంటివి) లేదా కంటెంట్-ఆధారితమైనవి (మౌలిక పరిశోధనను జోడించడం వంటివి). చాలా లోపాలను సాధారణ రిమైండర్‌లతో సరిదిద్దవచ్చు.
• కొత్తవారి పట్ల: ఈ మార్గదర్శకం కొత్తవారి పట్ల సహనాన్ని నొక్కి చెబుతుంది, వారికి వికీపీడియా సంస్కృతి మరియు నియమాలు తెలియకపోవచ్చు కానీ విలువైన సహకారులు కావచ్చు. వారి ప్రవర్తన, సమస్యాత్మకంగా ఉన్నప్పటికీ, దురుద్దేశం కాకుండా అవగాహన లేకపోవడం లేదా అపార్థం వల్ల కావచ్చు.
• కాపీరైట్ ఉల్లంఘనలు: సంభావ్య కాపీరైట్ ఉల్లంఘనలతో వ్యవహరించేటప్పుడు, సద్భావనను ఊహించుట అంటే సంపాదకులు సైట్ విధానం మరియు చట్టాన్ని పాటించాలని ఉద్దేశిస్తున్నారని నమ్మడం, వారు నిజంగా అలా చేయకపోయినా.
• పరిపాలనా చర్య: నిర్వాహకులు, సంభావ్య విధాన ఉల్లంఘనలను పరిష్కరించేటప్పుడు, ఆధారాలు లేకుండా చెడు విశ్వాసాన్ని ఊహించకూడదు.

వ్యక్తిగత దాడులు వద్దు (No Personal Attacks)

ఈ మార్గదర్శకం ఇతర సంపాదకులపై వ్యక్తిగత దాడులను నిషేధిస్తుంది, కంటెంట్‌పై వ్యాఖ్యానించడంపై దృష్టి పెడుతుంది, సహకరించిన వ్యక్తిపై కాదు. ఈ విధానం సురక్షితమైన మరియు ఉత్పాదక వాతావరణాన్ని నిర్వహించడానికి కీలకమైనది. ఇది విభేదాలు అనుత్పాదక వ్యక్తిగత ఘర్షణలుగా మారకుండా నిరోధిస్తుంది, ఇది విలువైన సహకారులను దూరం చేసి సహకారాన్ని దెబ్బతీస్తుంది.

ఉదాహరణలు:

• అవమానకరమైన భాష: జాతి, లింగం, లైంగిక ధోరణి, వయస్సు, మతపరమైన లేదా రాజకీయ విశ్వాసాలు, వైకల్యం, జాతి లేదా జాతీయత ఆధారంగా దూషించే లేదా అవమానకరమైన భాషను ఉపయోగించడం నిషేధించబడింది.
• అనుబంధాలను ఉపయోగించి అభిప్రాయాలను అపఖ్యాతి పాలు చేయడం: సంపాదకుడి అభిప్రాయాలను వారి అనుబంధాలను సూచించడం ద్వారా కొట్టిపారవేయడం ఆమోదయోగ్యం కాదు.
• రాజకీయ అనుబంధాలను ఉపయోగించి అభిప్రాయాలను అపఖ్యాతి పాలు చేయడం: సంపాదకుడిని "ఎడమ-పక్షం" లేదా "కుడి-పక్షం" అని ఆరోపించడం వారి అభిప్రాయాలను కొట్టిపారవేయడానికి నిషేధించబడింది.
• బాహ్య దాడులకు లింక్ చేయడం: ఇతర సంపాదకుడిపై దాడి చేసే ఉద్దేశ్యంతో బాహ్య దాడులు, వేధింపులు లేదా ఇతర విషయాలకు లింక్‌లను పోస్ట్ చేయడం నిషేధించబడింది.
• సంపాదకులను అప్రసిద్ధ వ్యక్తులతో పోల్చడం: సంపాదకులను నాజీలు, తీవ్రవాదులు లేదా నియంతలు వంటి వ్యక్తులతో పోల్చడం అనుమతించబడదు.
• వ్యక్తిగత ప్రవర్తన గురించి నిరాధారమైన ఆరోపణలు: తీవ్రమైన ఆరోపణలకు బలమైన ఆధారాలు అవసరం, సాధారణంగా డిఫ్‌లు మరియు లింక్‌ల రూపంలో.
• బెదిరింపులు: వివిధ రకాల బెదిరింపులు ఖచ్చితంగా నిషేధించబడ్డాయి, వీటిలో చట్టపరమైన బెదిరింపులు, హింస లేదా ఇతర ఆఫ్-వికీ చర్యల బెదిరింపులు, మరియు ఇతర వికీపీడియా సంపాదకులను రాజకీయ, మతపరమైన లేదా ఇతర హింసకు గురిచేసే బెదిరింపులు లేదా చర్యలు.

మర్యాద (Civility)

ఈ మార్గదర్శకం సంపాదకులు ఒకరితో ఒకరు అన్ని పరస్పర చర్యలలో (చర్చా పేజీలు, సవరణ సారాంశాలు) పరిగణనతో మరియు గౌరవంగా వ్యవహరించాలని నిర్దేశిస్తుంది. మర్యాద కేవలం మర్యాదపూర్వకంగా ఉండటం గురించి కాదు, సహకార నమూనాకు ఇది ఒక క్రియాత్మక అవసరం. ఇది వివాద పరిష్కారం యొక్క సామర్థ్యం మరియు సంపాదకుల నిలుపుదలపై ప్రత్యక్షంగా ప్రభావం చూపుతుంది, తద్వారా ప్రాజెక్టు వ్యక్తిగత ఘర్షణల ద్వారా దెబ్బతినకుండా నిరంతరం వృద్ధి చెందడానికి మరియు మెరుగుపరచడానికి వీలు కల్పిస్తుంది.

ఉదాహరణలు:

• సహకారం మరియు మర్యాద: వికీపీడియా వంటి సహకార ప్రాజెక్టులో అభిప్రాయ భేదాలు సహజం. సంపాదకులు మర్యాదపూర్వక చర్చ ద్వారా ఈ విభేదాలను పరిష్కరించుకోవాలని ప్రోత్సహించబడతారు.
• సద్భావనను ఊహించుట: బలమైన ఆధారాలు లేనప్పుడు, సంపాదకులు ఇతరులు ప్రాజెక్టుకు సహాయం చేయడానికి ప్రయత్నిస్తున్నారని ఊహించాలి.
• క్షమాపణ చెప్పడం: సంపాదకులు తాము గాయం లేదా అపార్థాన్ని కలిగించారని భావిస్తే క్షమాపణ చెప్పడానికి ప్రోత్సహించబడతారు.
• వివిధ ప్రదేశాలు, విభిన్న వాతావరణాలు: వ్యాస చర్చా పేజీలు వ్యాసం మెరుగుదలలపై సహకరించడానికి వృత్తిపరమైన కార్యస్థలాలుగా పరిగణించబడతాయి, అయితే సంపాదకుడి చర్చా పేజీలు మరింత అనధికారిక వాతావరణాన్ని కలిగి ఉండవచ్చు, కానీ మర్యాద విధానం ఇప్పటికీ వర్తిస్తుంది.
• సవరణ సారాంశాలు: సవరణ సారాంశాలు స్పష్టంగా, తటస్థ భాషలో ఉండాలి మరియు సంపాదకుల గురించి వ్యక్తిగత వ్యాఖ్యలు లేదా దూకుడు భాషను నివారించాలి.
• అమర్యాదను నివారించడం: సంపాదకులు తమ సవరణలకు తగిన వివరణలు ఇవ్వాలి, కోపాన్ని నియంత్రించాలి, చెడు మానసిక స్థితిలో సవరించడం మానుకోవాలి మరియు వృత్తిపరంగా వ్యవహరించాలి.
• అమర్యాదతో వ్యవహరించడం: అమర్యాదను ఎదుర్కొన్నప్పుడు, సంపాదకులు అర్థం చేసుకోవాలి మరియు ప్రతీకారం తీర్చుకోకూడదు. అపార్థాలను స్పష్టం చేయాలి, ఆత్మపరిశీలన చేసుకోవాలి మరియు ప్రశాంతంగా, సహేతుకంగా స్పందించాలి. సమస్య కొనసాగితే, వివాద పరిష్కారాన్ని పరిగణించాలి.

వివాద పరిష్కార విధానాలు

వికీపీడియాలో వివాదాలు సాధారణం; ఇవి సంపాదకుల మధ్య వ్యాసం కంటెంట్, అంతర్గత వికీపీడియా వ్యవహారాలు లేదా ఆరోపించిన దుష్ప్రవర్తనపై విభేదాల నుండి తలెత్తుతాయి. ఈ ప్రక్రియ సద్భావనతో కూడిన నిశ్చితార్థం, చర్చ మరియు వ్యక్తిగత దాడుల కంటే కంటెంట్‌పై దృష్టి పెట్టడంపై నొక్కి చెబుతుంది.

ఒక పటిష్టమైన వివాద పరిష్కార వ్యవస్థ వికీపీడియా యొక్క సహకార ప్రాజెక్టుగా మనుగడకు అవసరం, సంభావ్య "సవరణ యుద్ధాలు" మరియు వ్యక్తిగత ఘర్షణలను ఏకాభిప్రాయ నిర్మాణం మరియు ప్రాజెక్టు సమగ్రతను నిర్వహించడానికి నిర్మాణాత్మక ప్రక్రియలుగా మారుస్తుంది. ఇది బహిరంగ-సవరణ వాతావరణంలో విభేదాలకు ఒక భద్రతా కవాటాన్ని అందిస్తుంది.

విషయ వివాదాలను పరిష్కరించడం

విషయ వివాదాలు ప్రధానంగా వ్యాస కంటెంట్‌కు సంబంధించినవి మరియు వాటిని పరిష్కరించడానికి అనేక దశలు ఉన్నాయి:

1. సాధారణ ప్రోటోకాల్ పాటించడం: పక్షపాతంగా, తప్పుగా లేదా మూలం లేని భాగాలను ఎదుర్కొన్నప్పుడు, వాటిని తొలగించడానికి బదులుగా మెరుగుపరచడం ఉత్తమ పద్ధతి. ఇందులో సమతుల్య విషయాలను జోడించడం, పదాలను మరింత తటస్థంగా మార్చడం లేదా ఉల్లేఖనాలను చేర్చడం వంటివి ఉండవచ్చు. సంపాదకులు తమ మార్పులను సవరణ సారాంశంలో వివరించాలి. సంక్లిష్ట లేదా వివాదాస్పద మార్పుల కోసం, చర్చా పేజీలో ఒక విభాగాన్ని జోడించి, దాని వెనుక ఉన్న తర్కాన్ని వివరించాలి. సంపాదకులు తమ మార్పులను సమర్థించడానికి సిద్ధంగా ఉండాలి మరియు ఒకవేళ మార్పులు వెనక్కి తీసుకోబడితే, సవరణ యుద్ధాన్ని ప్రారంభించకుండా తమను తాము వివరించుకోవాలి.
2. ఇతర పక్షంతో చర్చించడం: ఇతర పక్షాలతో మాట్లాడటం విజ్ఞాన సర్వస్వాన్ని వ్రాయడంలో ఒక అంతర్భాగం. నిరంతర చర్చ, తక్షణమే విజయవంతం కాకపోయినా, సద్భావనను మరియు ఏకాభిప్రాయాన్ని చేరుకోవడానికి ప్రయత్నాన్ని ప్రదర్శిస్తుంది. చర్చ ప్రారంభమైన తర్వాత సవరణ యుద్ధాన్ని నివారించడం చాలా ముఖ్యం.
3. కంటెంట్‌పై దృష్టి పెట్టడం: చర్చలు వ్యాస కంటెంట్‌పై దృష్టి పెట్టాలి, సంపాదకుడి ప్రవర్తనపై కాదు. సంపాదకులు కంటెంట్‌పై వ్యాఖ్యానించాలి, సహకరించిన వ్యక్తిపై కాదు, మరియు ఎల్లప్పుడూ సద్భావనను ఊహించుకోవాలి. చర్చను మర్యాదగా నిర్వహించడం కష్టమైతే, సంపాదకులు తగిన వివాద పరిష్కార వేదికకు వెళ్లడాన్ని పరిగణించాలి.
4. విరామం తీసుకోవడం: వివాదం నుండి విరామం తీసుకోవడం మంచిది, ఎందుకంటే వికీపీడియాలో గడువులు లేవు మరియు పరిపూర్ణత అవసరం లేదు. విరామం తీసుకోవడం ఉద్రిక్తతలను తగ్గించి, తాజా దృక్పథంతో చర్చకు తిరిగి రావడానికి సహాయపడుతుంది.

ఇతర సంపాదకుల సహాయం కోరడం: ప్రత్యక్ష చర్చ విఫలమైతే, సంపాదకులు ఏకాభిప్రాయాన్ని పెంపొందించడానికి సంబంధం లేని సంపాదకుల భాగస్వామ్యాన్ని అభ్యర్థించవచ్చు.

• వ్యాస చర్చా పేజీ: చాలా విషయ వివాద చర్చలు వివాదాస్పద వ్యాసం యొక్క చర్చా పేజీలో ప్రారంభం కావాలి.
• సంబంధిత చర్చా పేజీలు లేదా వికీప్రాజెక్టులు: ఒక వివాదం నిర్దిష్ట కంటెంట్ ప్రాంతానికి సంబంధించినదైతే, సంపాదకులు సంబంధిత వికీప్రాజెక్టులు లేదా ఇతర పేజీల చర్చా పేజీలో చర్చను ప్రచారం చేయవచ్చు.
• మూడవ అభిప్రాయం (3O): ఇది కేవలం ఇద్దరు సంపాదకులు మాత్రమే పాల్గొన్న చిన్న వివాదాలకు ఒక అద్భుతమైన వేదిక.
• నోటీసుబోర్డులు: నిర్దిష్ట విధానం లేదా మార్గదర్శకం యొక్క అనువర్తనానికి సంబంధించిన వివాదాల కోసం, సంపాదకులు ఆ అంశంతో పరిచయం ఉన్న సంబంధం లేని సంపాదకుల నుండి అభిప్రాయాన్ని పొందడానికి సంబంధిత నోటీసుబోర్డులలో పోస్ట్ చేయవచ్చు. ఉదాహరణకు, నిష్పాక్షిక దృక్పథం, మౌలిక పరిశోధన లేదు లేదా విశ్వసనీయ వనరుల గురించి ప్రశ్నల కోసం నోటీసుబోర్డులు ఉన్నాయి.
• అభిప్రాయాల కోసం అభ్యర్థనలు (Requests for Comment - RfC): ఒక RfC అనేది వ్యాస కంటెంట్‌పై సంఘం-వ్యాప్త అభిప్రాయాన్ని అభ్యర్థించే ప్రక్రియ. కంటెంట్-సంబంధిత వివాదాల కోసం లేదా మార్పు చేయడానికి ముందు అభిప్రాయాన్ని పొందడానికి దీనిని ఉపయోగించవచ్చు.
• వివాద పరిష్కార నోటీసుబోర్డు (Dispute Resolution Noticeboard - DRN): DRN అనేది విషయ వివాదంలో ఉన్న సంపాదకులు వివాద పరిష్కారంలో అనుభవం ఉన్న సంబంధం లేని వాలంటీర్ల ద్వారా చర్చను సులభతరం చేయడానికి ఒక స్థలం.

ఈ బహుళ-స్థాయి వ్యవస్థ సహకార సమస్య-పరిష్కారం మరియు ఏకాభిప్రాయ నిర్మాణం పట్ల నిబద్ధతను ప్రతిబింబిస్తుంది, అవసరమైనప్పుడు నిర్మాణాత్మక ఎస్కలేషన్ మార్గాలను అందిస్తూనే, సాధ్యమైనంత తక్కువ స్థాయిలో పరిష్కారాన్ని ప్రాధాన్యత ఇస్తుంది. ఇది సంఘానికి స్వీయ-పాలనను అనుమతిస్తుంది.

వినియోగదారు ప్రవర్తనా వివాదాలను పరిష్కరించడం

ప్రవర్తనా వివాదాలు వినియోగదారుడి చర్యలపై (వారు ఎలా సవరించారు లేదా ఇతర వినియోగదారుల గురించి వ్యాఖ్యలు) దృష్టి పెడతాయి, అయితే విషయ వివాదాలు వ్యాస కంటెంట్‌కు సంబంధించినవి.

1. వినియోగదారు చర్చా పేజీ: మొదటి దశ ఇతర సంపాదకుడితో వారి వినియోగదారు చర్చా పేజీలో మర్యాదగా, సరళంగా మరియు ప్రత్యక్షంగా సమస్యను చర్చించడం. ప్రవర్తనా చర్చలను సాధారణంగా వ్యాస చర్చా పేజీలలో నివారించాలి.
2. నోటీసుబోర్డులు: సంపాదకుడితో చర్చ విఫలమైతే, నిర్వాహకుడిని వినియోగదారుడి ప్రవర్తనను నోటీసుబోర్డులలో (ఉదాహరణకు, సంఘటనల కోసం నిర్వాహకుల నోటీసుబోర్డు (ANI), సవరణ యుద్ధాల కోసం AN3, మధ్యవర్తిత్వ అమలు కోసం AE, సాక్‌పప్పెట్ పరిశోధనలు, వినియోగదారు పేర్ల కోసం UAA) మూల్యాంకనం చేయమని అడగవచ్చు.
3. చివరి ప్రయత్నం: మధ్యవర్తిత్వం (Arbitration): అన్ని ఇతర సహేతుకమైన చర్యలు తీసుకున్న తర్వాత మరియు వివాదం వ్యాస కంటెంట్‌కు సంబంధించినది కాకపోతే, మధ్యవర్తిత్వాన్ని అభ్యర్థించవచ్చు. మధ్యవర్తిత్వ కమిటీ కేసును పరిశీలించి ఒక నిర్ణయం ఇస్తుంది, దీనికి పక్షాలు కట్టుబడి ఉండాలి. తీవ్రమైన దుష్ప్రవర్తన సవరణ నిషేధాలతో సహా తీవ్రమైన పరిణామాలకు దారితీయవచ్చు.
4. నిర్వాహకులతో ప్రవర్తనా వివాదాలు: నిర్వాహకుడి ప్రవర్తనకు సంబంధించిన వివాదాల కోసం, పరిపాలనా చర్య సమీక్ష లేదా నిర్వాహకుల నోటీసుబోర్డుకు పోస్ట్ చేయడం వంటి ఎంపికలు ఉన్నాయి. నిరోధించబడిన వినియోగదారులు అన్‌బ్లాక్ టెంప్లేట్‌ను ఉపయోగించి అప్పీల్ చేయవచ్చు.
5. సున్నితమైన సమస్యలు మరియు ఫంక్షనరీ చర్యలు: సున్నితమైన లేదా బహిరంగం కాని సమాచారాన్ని (ఉదాహరణకు, గోప్యతా సమస్యలు, "అవుటింగ్" సమస్యలు, తీవ్రమైన చట్టపరమైన విషయాలు) కలిగి ఉన్న సమస్యలను సాధారణంగా ఫంక్షనరీల మెయిలింగ్ జాబితాకు లేదా మధ్యవర్తిత్వ కమిటీకి సూచించాలి.
6. అత్యవసర పరిస్థితులు: కొన్ని పరిస్థితులు అత్యవసరం, ప్రామాణిక వివాద పరిష్కార చర్యలు సరిపోవు. వీటిలో వ్యక్తిగత సమాచారం తొలగింపు, అన్‌బ్లాకింగ్, విధ్వంసక సవరణ, స్పష్టంగా అనుచితమైన వినియోగదారు పేర్లు, సాక్‌పప్పెట్రీ అనుమానాలు, వ్యక్తిగత దాడుల ఉల్లంఘనలు మరియు సవరణ యుద్ధాలు వంటివి ఉన్నాయి.

విషయ వివాదాలు మరియు ప్రవర్తనా వివాదాల కోసం విభిన్న ప్రక్రియలు, విభిన్న రకాల విభేదాలకు విభిన్న విధానాలు అవసరమని అర్థం చేసుకోవడాన్ని హైలైట్ చేస్తాయి. ఈ విభజన కంటెంట్ మెరుగుదలపై దృష్టిని నిర్వహించడానికి సహాయపడుతుంది, అదే సమయంలో విధ్వంసక ప్రవర్తనను పరిష్కరించడానికి స్పష్టమైన యంత్రాంగాలను అందిస్తుంది, తద్వారా ప్రాజెక్టు యొక్క సహకార సమగ్రతను కాపాడుతుంది.

తొలగింపు విధానాలు

వికీపీడియా వ్యాసం యొక్క తొలగింపు ప్రస్తుత సంస్కరణ మరియు అన్ని మునుపటి సంస్కరణలను ప్రజల వీక్షణ నుండి తొలగిస్తుంది. పేజీ ఖాళీ చేయడం ఏ వినియోగదారు అయినా చేయవచ్చు (లేదా వెనక్కి తిప్పవచ్చు), కానీ నిర్వాహకులు మాత్రమే తొలగింపును చేయగలరు, తొలగించబడిన పేజీలను చూడగలరు మరియు ఏదైనా తొలగింపును రద్దు చేయగలరు ("అన్‌డిలీట్"). తొలగింపు అనేది చివరి ప్రయత్నం, సాధారణంగా మెరుగుపరచలేని లేదా ప్రధాన విధానాలను ఉల్లంఘించే వ్యాసాల కోసం. తొలగింపు విధానాలు వికీపీడియా యొక్క నాణ్యత నియంత్రణ ఫ్రేమ్‌వర్క్‌లో ఒక కీలకమైన భాగం, సవరణ లేదా చర్చ ద్వారా సరిదిద్దలేని సమస్యాత్మక కంటెంట్‌కు వ్యతిరేకంగా అంతిమ గేట్‌కీపర్‌గా పనిచేస్తాయి. అవి ధృవీకరణ మరియు మౌలిక పరిశోధన లేదు వంటి ప్రధాన విధానాలను తొలగింపుకు ఒక యంత్రాంగాన్ని అందించడం ద్వారా బలోపేతం చేస్తాయి.

తొలగింపు పద్ధతులు

వికీపీడియా వ్యాసాలను తొలగించడానికి మూడు ప్రధాన పద్ధతులను ఉపయోగిస్తుంది: తక్షణ తొలగింపు, ప్రతిపాదిత తొలగింపు మరియు తొలగింపు కోసం వ్యాసాలు.

1. తక్షణ తొలగింపు (Speedy Deletion):

• ప్రక్రియ: తక్షణ తొలగింపు వికీపీడియా నిర్వాహకులను ముందు చర్చ లేకుండానే నిర్దిష్ట కనీస ప్రమాణాలను పాటించని వ్యాసాలను తొలగించడానికి అనుమతిస్తుంది.
• ప్రమాణాలు: ఈ పద్ధతి వివాదాస్పదం కాని కేసుల కోసం ఉద్దేశించబడింది. తక్షణ తొలగింపుకు సాధారణ కారణాలు చాలా తక్కువ విషయాలు లేదా సందర్భం ఉన్న వ్యాసాలు, గతంలో తొలగించబడిన కంటెంట్ యొక్క పునఃసృష్టి, లేదా విషయం యొక్క ప్రాముఖ్యతను నొక్కి చెప్పని నిజమైన వ్యక్తులు లేదా సమూహాల గురించి వ్యాసాలు.

నామినేట్ చేసే విధానం: తక్షణ తొలగింపు కోసం ఒక పేజీని ట్యాగ్ చేయడానికి, ఒక సంపాదకుడు వ్యాసం పైభాగంలో {{db}}ను జోడిస్తాడు, తరచుగా ఉపయోగించిన నిర్దిష్ట ప్రమాణాన్ని గమనిస్తాడు. దీని కోసం అనేక కారణం-నిర్దిష్ట టెంప్లేట్లు అందుబాటులో ఉన్నాయి. సవరణ సారాంశంలో "speedy" అని చేర్చడం కూడా సిఫార్సు చేయబడింది.

1. ప్రతిపాదిత తొలగింపు (Proposed Deletion - PROD):

• ప్రక్రియ: ప్రతిపాదిత తొలగింపు తొలగింపు వివాదాస్పదం కాదని భావించే వ్యాసాల కోసం ఉపయోగించబడుతుంది, కానీ తక్షణ తొలగింపుకు కఠినమైన ప్రమాణాలను పాటించదు. ఏడు రోజులలోపు ఎవరూ అభ్యంతరం చెప్పకపోతే, వ్యాసం తొలగించబడుతుంది.
• ఉద్దేశ్యం: ఈ పద్ధతి సంఘం యొక్క వివాదం లేకుండా తొలగించబడే అవకాశం ఉన్న వ్యాసాల కోసం అనవసరమైన తొలగింపు చర్చలను నివారించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. సంఘం గమనించకుండా ఒక వ్యాసాన్ని తొలగించడానికి దీనిని ఉపయోగించకూడదు.
• నామినేట్ చేసే విధానం: ప్రతిపాదిత తొలగింపు కోసం ఒక పేజీని ట్యాగ్ చేయడానికి, ఒక సంపాదకుడు వ్యాసం పైభాగంలో {{subst:prod|reason}}ను జోడిస్తాడు, "reason" స్థానంలో తొలగింపుకు సమర్థనను భర్తీ చేస్తాడు. ఈ చర్య స్వయంచాలకంగా వ్యాసానికి తేదీతో కూడిన ప్రతిపాదిత తొలగింపు టెంప్లేట్‌ను జోడిస్తుంది. సవరణ సారాంశంలో "prod" అని చేర్చాలి.

1. తొలగింపు కోసం వ్యాసాలు (Articles for Deletion - AfD):

• ప్రక్రియ: ఇది వ్యాసం తొలగింపును చర్చించడానికి అత్యంత సాధారణ పద్ధతి. ఎవరైనా ఒక వ్యాసాన్ని తొలగింపు కోసం నామినేట్ చేయవచ్చు. సంఘం సుమారు ఒక వారం పాటు సమస్యను చర్చిస్తుంది, ఆ తర్వాత ఒక నిర్వాహకుడు ఫలితంపై నిర్ణయం తీసుకుంటాడు. తొలగింపు కేవలం ఓటు ద్వారా నిర్ణయించబడదు; బదులుగా, సంఘం ఏకాభిప్రాయాన్ని సాధించడం లక్ష్యం. ఏకాభిప్రాయం కుదరకపోతే, డిఫాల్ట్ ఫలితం తరచుగా వ్యాసాన్ని ఉంచడం.
• సాధారణ వాదనలు: తొలగింపు చర్చలలో సాధారణ వాదనలలో ధృవీకరణ (ధృవీకరించలేని కంటెంట్), మౌలిక పరిశోధన (విధాన ఉల్లంఘన), ప్రకటన (ప్రచార వ్యాసాలు), అహం (సంపాదకుడు తన గురించి వ్రాసిన వ్యాసాలు), మోసం (తప్పుడు సమాచారం), మరియు ప్రాముఖ్యత (తగినంత విశ్వసనీయ వనరులు లేకపోవడం) వంటివి ఉన్నాయి.
• కొత్తవారికి సలహా: కొత్తవారు విధానాలు మరియు మార్గదర్శకాలతో పరిచయం చేసుకోవాలని, తొలగింపు అనేది మెరుగుపరచలేని వ్యాసాలకు చివరి ప్రయత్నం అని గుర్తుంచుకోవాలని, మర్యాదను పాటించాలని, సద్భావనను ఊహించుకోవాలని, చర్చలో పాల్గొనే ముందు వ్యాసం గురించి పరిశోధన చేయాలని, మరియు కేవలం ఓటు వేయకుండా తమ తర్కాన్ని వివరించాలని ప్రోత్సహించబడతారు.
• నామినేట్ చేసే విధానం: తొలగింపు చర్చ కోసం ఒక పేజీని నామినేట్ చేయడానికి సూచనలు Wikipedia:Articles for deletionలో అందుబాటులో ఉన్నాయి.
• సామర్థ్యం: నామినేట్ చేసేవారు సహేతుకమైన సామర్థ్యాన్ని ప్రదర్శించాలని భావిస్తారు, అంటే వ్యాసాలు, వర్గాలు లేదా టెంప్లేట్‌లను సాధారణ పద్ధతిలో, మూలాలను తనిఖీ చేయడానికి సోమరితనం వల్ల, లేదా కంటెంట్ ఇంకా నిర్మించబడుతున్నప్పుడు లేదా మెరుగుపరచబడుతున్నప్పుడు నామినేట్ చేయకూడదు.

వికీపీడియా తొలగింపు విధానం

సాధారణ తొలగింపు ప్రక్రియ

వికీపీడియాలో కథనాలు, చిత్రాలు, దారిమార్పులు లేదా ఇతర పేజీలను తొలగించడానికి క్రమబద్ధమైన విధానం అవసరం. ఈ ప్రక్రియలో కమ్యూనిటీ చర్చ మరియు ఏకాభిప్రాయం ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తాయి.

మొదటి దశ: తొలగింపు ప్రతిపాదన

తొలగించాలని భావించే పేజీలో సంబంధిత నేమ్‌స్పేస్‌కు తగిన తొలగింపు మూసను పేజీ పైభాగంలో ఉంచాలి. వ్యాసాల కోసం {{తొలగించు}} మూసను ఉపయోగిస్తారు. ఈ మూస పేజీని తొలగింపు విభాగంలో జాబితా చేస్తుంది.

రెండవ దశ: చర్చా పేజీ సృష్టి

తొలగింపు గురించి చర్చించడానికి ప్రత్యేక ఉపపేజీ తయారు చేయాలి. ఈ పేజీ వికీపీడియా:తొలగింపు కొరకు వ్యాసాలు/[ప్రతిపాదిత వ్యాసం పేరు] అనే ఫార్మాట్‌లో ఉంటుంది. తొలగింపు మూస నుండి ఈ చర్చా పేజీకి స్వయంచాలకంగా లింక్ అందుబాటులో ఉంటుంది. ఇక్కడ కమ్యూనిటీ సభ్యులు తమ అభిప్రాయాలను వ్యక్తపరుస్తారు.

మూడవ దశ: ప్రధాన జాబితాలో చేర్చడం

చర్చా పేజీని వికీపీడియా:తొలగింపు కొరకు వ్యాసాలు ప్రధాన పేజీలో ట్రాన్స్‌క్లూడ్ చేయాలి. ఇది {{వికీపీడియా:తొలగింపు కొరకు వ్యాసాలు/[ప్రతిపాదిత వ్యాసం పేరు]}} సిన్ట్యాక్స్ ద్వారా చేస్తారు.

నాలుగవ దశ: చర్చ ముగింపు

సభ్యుల అభిప్రాయాలకు తగిన సమయం ఇచ్చిన తర్వాత, అనుభవజ్ఞులైన సభ్యులు లేదా నిర్వాహకులు చర్చను ముగిస్తారు. వారు అభిప్రాయాలను విశ్లేషించి తొలగించడం, ఉంచడం, దారిమార్చడం లేదా విలీనం చేయడం వంటి నిర్ణయం తీసుకుంటారు. చర్చ ముగిసిన తర్వాత ప్రత్యేక మూసలు జోడించి పేజీ నేపథ్య రంగును మారుస్తారు, తద్వారా చర్చ పూర్తయిందని స్పష్టమవుతుంది.

ఐదవ దశ: నిర్ణయం అమలు

చర్చ ఫలితం ఆధారంగా తదుపరి చర్య తీసుకుంటారు. తొలగించాలని నిర్ణయమైతే, నిర్వాహకులు దానిని అమలు చేస్తారు. వారికి మాత్రమే తొలగింపు అధికారం ఉంటుంది.

త్వరిత తొలగింపు

కొన్ని పరిస్థితులలో సాధారణ చర్చ లేకుండానే వెంటనే పేజీలను తొలగించవచ్చు.

ప్రక్రియ

1. మొదట త్వరిత తొలగింపు అవసరమా అని నిర్ధారించుకోవాలి
2. తొలగింపు కారణాన్ని వ్యాఖ్య రూపంలో రాసి తర్వాత తొలగించాలి
3. కారణాన్ని స్పష్టంగా పేర్కొనడం మంచిది
4. కొన్నిసార్లు పేజీలోని పాఠ్యమే కారణంగా రాయవచ్చు, కానీ దుష్ట లేదా హానికరమైన కంటెంట్‌ను వ్యాఖ్యల్లో రాయకూడదు

చర్చ ముగింపు విధానం

దైనిక నిర్వహణ

ప్రతిరోజూ ఐదు రోజులకు మించిన పాత చర్చలను లాగ్ పేజీలకు తరలించాలి. తర్వాత వాటిపై తుది నిర్ణయం తీసుకోవాలి.

ముగింపు దశలు

1. ముందస్తు సూచన: చర్చ విశ్లేషణకు ఎక్కువ సమయం పట్టుతుంటే {{ముగిస్తున్నాం}} మూసను పెట్టాలి
2. నిర్ణయం తీసుకోవడం: మార్గదర్శకాలను అనుసరించి చర్చ ఆధారంగా తుది నిర్ణయం తీసుకోవాలి
3. ముగింపు మార్కింగ్: చర్చా పేజీ పైభాగంలో మరియు దిగువన ప్రత్యేక టెంప్లేట్లు జోడించాలి:
   • పైభాగంలో: {{subst:వ్యాతొలపైన}} '''ఫలితం'''. Kasyap (చర్చ) 06:03, 10 జూన్ 2025 (UTC)
   • దిగువన: {{subst:వ్యాతొలకింద}}
4. తొలగింపు నిర్ణయం అమలు:
   • వ్యాసాన్ని తొలగించాలి
   • కారణంలో చర్చా పేజీకి లింక్ ఇవ్వాలి
   • సంబంధిత చర్చా పేజీలు మరియు దారిమార్పులను కూడా తొలగించాలి
   • అనవసరమైన లింక్‌లను తీసేయాలి
5. ఉంచడం నిర్ణయం అమలు:
   • వ్యాసంలోని తొలగింపు మూసను తీసేయాలి
   • చర్చా పేజీలో తొలగింపు చర్చకు లింక్ జోడించాలి
   • దారిమార్పు వ్యాసమైతే రీడైరెక్ట్ లూప్‌లు లేకుండా చూడాలి
   • ఏకాభిప్రాయం లేకపోతే సాధారణంగా వ్యాసాన్ని ఉంచుతారు

తొలగింపు సమీక్ష (Deletion Review)

ఒక వ్యాసం తొలగించబడిన తర్వాత కూడా అందులో ఏవైనా సమస్యలు ఉన్నట్లయితే, వాటిపై తొలగింపు సమీక్షలో చర్చించవచ్చు. ఈ సమీక్షకు రెండు ప్రధాన ఉద్దేశ్యాలు ఉన్నాయి:

• ఒక నిర్వాహకుడి తొలగింపు నిర్ణయాన్ని తిరిగి పరిశీలించడం.
• గతంలో తొలగించబడిన వ్యాసాన్ని తిరిగి సృష్టించడానికి అనుమతి కోరడం.
  

ఈ బహుళ-దశల తొలగింపు ప్రక్రియలు సామర్థ్యం మరియు సమాజం యొక్క ఏకాభిప్రాయం మధ్య సమతుల్యతను ప్రతిబింబిస్తాయి. ఇవి స్పష్టమైన సమస్యలను త్వరగా తొలగించడానికి వీలు కల్పిస్తాయి. అదే సమయంలో, మరింత క్లిష్టమైన విషయాలలో పటిష్టమైన, సమాజ-ఆధారిత చర్చను అందిస్తాయి. దీనివల్ల కంటెంట్ తొలగింపులో న్యాయం మరియు పారదర్శకత ఉండేలా చూసుకోవచ్చు.

భోలెడు ప్రశ్నలు-కొన్ని సమాధానాలు

తెలుగు వికీపీడియాలో రచ్చబండ వంటి వివిధ వేదికలపై అడిగిన ప్రశ్నలు మరియు వాటికి ఇచ్చిన కొన్ని సమాధానాలు ఈ పుటలో పొందుపరచబడ్డాయి. ప్రశ్నలు-సమాధానాలు,

మూలాలు

వికీపీడియా:తొలగింపు పద్ధతి వికీపీడియా:చర్చ పేజీ మార్గదర్శకాలు, accessed on June 10, 2025,
Wikipedia:Core content policies - Wikipedia, accessed on June 10, 2025,
Category:Wikipedia behavioral guidelines - Wikipedia, accessed on June 10, 2025,